Οι λόγοι μιας ολικής επαναφοράς

Του Ευτύχη Βαρδουλάκη – Το πολιτικό comeback του Ντόναλντ Τραμπ θα μείνει στην ιστορία των εκλογικών αναμετρήσεων. Οι δημοσκοπήσεις που προέβλεπαν μια απρόβλεπτη αναμέτρηση υποχρέωναν όλους να είναι επιφυλακτικοί. Κάποια δεδομένα, ωστόσο, ήταν ενδεικτικά. Ο Τραμπ είχε παγιωμένο δημοσκοπικό προβάδισμα επί μήνες. Αυτό εξάλλου εξώθησε τους Δημοκρατικούς να αλλάξουν υποψήφιο.

Η δημοτικότητά του είχε βελτιωθεί, αν και ποτέ δεν απέκτησε θετικό πρόσημο. Ακόμη και την ώρα του θριάμβου του οι αρνητικές γνώμες ήταν περισσότερες. Το σθένος που επέδειξε κατά την απόπειρα δολοφονίας του ενίσχυσε περαιτέρω το δυναμικό προφίλ του. Στην τελική ευθεία των εκλογών ο Τραμπ ήταν σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι 4 χρόνια πριν. Αν τότε έχασε οριακά, φέτος που ξεκινούσε από καλύτερη αφετηρία, το πιθανότερο ήταν να κερδίσει.

Ρόλο έπαιξαν φυσικά και οι καμπάνιες των δύο υποψηφίων.

Η καμπάνια του Τραμπ είχε καθαρά μηνύματα. Προμετωπίδα η οικονομία και το μεταναστευτικό, στον χειρισμό των οποίων υπερείχε ξεκάθαρα. Οι (κάπως απλοϊκές) υποσχέσεις για τερματισμό όλων των πολέμων ικανοποιούσαν το παραδοσιακά ισχυρό φιλοαπομονωτικό ακροατήριο. Οι ενστάσεις για τον χαρακτήρα του υποβαθμίστηκαν με το (επίσης απλοϊκό) επιχείρημα ότι «απέναντι σε σκληρούς εχθρούς χρειάζεσαι έναν σκληρό ηγέτη». Οι δε ψυχικές ταυτίσεις που είχε αναπτύξει με ψηφοφόρους που ένιωθαν αποκλεισμένοι από το «σύστημα» παρέμεναν πανίσχυρες, παρά τα όσα είχαν προηγηθεί. Προϊόντος του χρόνου μάλιστα εξελισσόταν ένας ιδιότυπος πολιτικός μιθριδατισμός. Τα αρνητικά στοιχεία του είχαν υπερτονιστεί και το 2016 και το 2020. Το 2024 ενοχλούσαν λιγότερο. Το ότι φαινόταν δυναμικός και μιλούσε για κρίσιμα θέματα, σε κάποιους καθοριστικούς ψηφοφόρους μέτρησε περισσότερο.

Η καμπάνια των Δημοκρατικών είχε αντικειμενικές δυσκολίες να διαχειριστεί. Η εκ των υστέρων κριτική (ουαί τοις ηττημένοις…) είναι εύκολη, αλλά και κάπως κακόγουστη. Είναι αδύνατον, πράγματα που επισημαίνει ο καθένας από την άλλη άκρη του κόσμου να έχουν αγνοηθεί από κορυφαίους συμβούλους, όπως ο Ντέιβιντ Πλουφ ή η Τζεν Ο’ Μάλι Ντίλον, που έχουν κερδίσει προεδρικές εκλογές ως επιτελείς των Ομπάμα και Μπάιντεν.

Κάποιες μάχες είναι απλώς δύσκολο να κερδηθούν και η συγκεκριμένη της Κάμαλα Χάρις ήταν τέτοια, για συγκυριακούς και στρατηγικούς λόγους.

Η πληθωριστική κρίση, η ακρίβεια που μαστίζει όλες τις δυτικές κοινωνίες στη μετα-COVID περίοδο, υπονόμευε τα θετικά της κυβέρνησης Μπάιντεν στην οικονομία.

Κάποιες μάχες είναι απλώς δύσκολο να κερδηθούν και η συγκεκριμένη της Κάμαλα Χάρις ήταν τέτοια, για συγκυριακούς και στρατηγικούς λόγους.

Η καθυστερημένη αποχώρηση του Τζο Μπάιντεν (ιδανικού υποψηφίου για να κερδίσει τον Τραμπ το 2020, αλλά σαφώς επιβαρυμένου 4 χρόνια μετά) έπληξε πολλαπλώς τους Δημοκρατικούς. Οταν η Χάρις έλαβε το χρίσμα, ο Τραμπ είχε ήδη παγιώσει δημοσκοπικό προβάδισμα. Το ότι δεν διεξήχθησαν προκριματικές, δεν επέτρεψε να αναδειχθεί κάποιος πιθανόν ικανότερος υποψήφιος. Ετσι, η αντιπρόεδρος Χάρις, η κάτοχος ενός αξιώματος κατά κανόνα «άχρωμου», βρέθηκε υποψήφια απέναντι σε έναν δυναμικό αντίπαλο που ήδη προηγούνταν, κουβαλώντας τη φθορά της διακυβέρνησης και χωρίς να έχει δυνατότητα διαφοροποίησης από τον προκάτοχό της.

Το να επικεντρωθεί συνεπώς σε ζητήματα όπως οι αμβλώσεις, ο χαρακτήρας του Τραμπ και οι κίνδυνοι για την αμερικανική δημοκρατία, δεν ήταν στρατηγική αφέλεια του επιτελείου της, αλλά αναγκαστική επιλογή. Το ότι κέρδισε το ντιμπέιτ ήταν επιτυχία της, αλλά σπανίως εκλογές κερδήθηκαν από μια συζήτηση.

Πέραν της συγκυρίας, οι Δημοκρατικοί είχαν και στρατηγικά ζητήματα να διαχειριστούν. Η πολιτική των ταυτοτήτων (identity politics), στην οποία είχε για καιρό αφεθεί το κόμμα, απεδείχθη ατελέσφορη. Οι ψηφοφόροι των μειονοτήτων, ειδικά όσοι έχουν ενσωματωθεί και έχουν δουλειές, οικογένειες, υποχρεώσεις, φάνηκε ότι αναπτύσσουν τα ίδια κριτήρια εκλογικής συμπεριφοράς με τους παραδοσιακούς λευκούς ψηφοφόρους. Η εμμονή ορισμένων τάσεων των Δημοκρατικών να αναλύουν την κοινωνία με βάση την «critical race therory», ως κοινωνικά υποσύνολα που βρίσκονται σε συγκρουσιακή σχέση, αποδεικνύεται πλέον προβληματική.

Το ίδιο ασφαλώς συμβαίνει και με τις υπερβολές της λεγόμενης woke ατζέντας, η οποία μπορεί να ξεκίνησε με ευγενή κίνητρα, αλλά στην πορεία έχασε το μέτρο. Η κουλτούρα ακύρωσης (cancel culture) που κατέστρεψε ζωές και καριέρες και εξελίχθηκε σε μορφή επικίνδυνης λογοκρισίας, οι εμμονές με τις προσφωνήσεις, η υπονόμευση της αξιοκρατίας με τις ποσοστώσεις σε προσλήψεις, οι ιστορικοί αναχρονισμοί με τα γκρεμίσματα αγαλμάτων και τις αλλαγές ονοματοδοσιών, κ.ά., ήταν πρακτικές που ενόχλησαν μετριοπαθείς ψηφοφόρους.

Πιθανότατα δεν ήταν αυτός ο κύριος λόγος της ήττας των Δημοκρατικών. Το «επίσημο» κόμμα, εξάλλου, έχει πάρει πλέον αποστάσεις από το κίνημα αυτό, το οποίο, ούτως ή άλλως, έχει αρχίσει να υποχωρεί. Σίγουρα όμως ένα κόστος υπήρξε.

Ο πειρασμός ενός σχολίου για τις εγχώριες συζητήσεις είναι ανίκητος. Οι πανηγυρισμοί στα «δεξιά» του εκλογικού φάσματος για την ήττα της woke ατζέντας, που είναι μάλιστα «ένα μήνυμα και για εμάς», είναι ουρανομήκεις. Η απορία είναι ειλικρινής: είχαμε ποτέ στην Ελλάδα woke φαινόμενα όπως αυτά που αναφέρθηκαν; Αν ρωτήσεις φιλοτραμπικούς πολιτικούς ή σχολιαστές θα αναφέρουν τον νόμο για την ισότητα στον γάμο. Αυτό φυσικά δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη woke ατζέντα. Είναι μια ρύθμιση που αποτρέπει διακρίσεις βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού, όπως συμβαίνει στις περισσότερες χώρες της Δύσης. Στις ΗΠΑ, πριν ακόμη την κατοχύρωσή του σε εθνικό επίπεδο από το Ανώτατο Δικαστήριο το 2015 (με ρεπουμπλικανική, μετριοπαθή έστω, πλειοψηφία), ίσχυε ήδη σε 37 πολιτείες, μερικές μάλιστα πολύ συντηρητικές όπως η Οκλαχόμα, το Κάνσας, το Ουαϊόμινγκ, η Δυτική Βιρτζίνια, που ψηφίζουν συντριπτικά υπέρ του Τραμπ! Ο ίδιος ο Τραμπ, δε, στην πρώτη θητεία του ουδέποτε ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο ζήτημα.

Το πώς μπερδεύονται όλα σε μια μεταπρατική σημαία ευκαιρίας είναι εντυπωσιακό. Το να αφήνεις όμως να σηκώνεται, εγκυμονεί κινδύνους. Η διάκριση όρων και εννοιών είναι επιβεβλημένη από όσους δεν θέλουν να το βρουν μπροστά τους.

* Σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας