Παιδική παχυσαρκία: Διατροφή και τρόποι αντιμετώπισης

Παιδική παχυσαρκία και τρόποι αντιμετώπισης

Η υποτίμηση του ποσοστού της παιδικής παχυσαρκίας στην χώρα μας αυξάνει σημαντικά το πρόβλημα για την παιδική παχυσαρκία. Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας ο βαθμός ενημέρωσης των γονέων σχετικά με την παιδική παχυσαρκία είναι πολύ χαμηλός και μόνο 1 στους 3 γονείς δηλώνει ότι έχει επαρκή γνώση για το θέμα.

Διατροφή για παιδική παχυσαρκία

Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα αναδεικνύουν την αξία της μεσογειακής διατροφής για την υγεία των παιδιών. Σύμφωνα με την παθολόγο, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινικής (νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και τη βιολόγο Παναγιώτα Ζαχαράκη, μία νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό JAMA Network έδειξε ότι η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής από τα παιδιά για τουλάχιστον οκτώ εβδομάδες οδήγησε στη μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης, της ολικής χοληστερόλης, της LDL (κακής) χοληστερόλης και την αύξηση της HDL (καλής) χοληστερόλης.

Οπως αναφέρουν η κ. Ψαλτοπούλου και η κ. Ζαχαράκη, «είναι σημαντικό να αυξηθούν οι κατάλληλες τροφές στη διατροφή των παιδιών και να μειωθούν τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα και νάτριο (αλάτι).

Γνωρίζουμε ότι οι θερμίδες από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να αποτελέσουν μέχρι και το 70% της τυπικής πρόσληψης ενός εφήβου. Οποιαδήποτε αλλαγή μπορεί να μειώσει την πρόσληψη τσιπς, μπισκότων και αναψυκτικών και να αυξήσει την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών δίνει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μεγάλα οφέλη».

Οι ίδιες δίνουν ιδιαίτερη αξία στα οικογενειακά γεύματα, ενώ τονίζουν ότι οι γονείς θα πρέπει να δίνουν το παράδειγμα ακολουθώντας τη μεσογειακή διατροφή. «Ενα από τα πιο σημαντικά βήματα που μπορεί να κάνει ένας γονιός για να βοηθήσει στη βελτίωση της διατροφής των παιδιών είναι να αφοσιωθεί σε τακτικά οικογενειακά γεύματα και να προσπαθήσει να ετοιμάζει φαγητά στο σπίτι όσο πιο συχνά γίνεται. Οσο περισσότερο τα παιδιά εκτίθενται σε φρούτα, λαχανικά και ψάρια, τόσο πιο πιθανό είναι να τα δοκιμάσουν, να τους αρέσουν και να εισαχθούν στην καθημερινή οικογενειακή διατροφή», καταλήγουν.

Παιδική παχυσαρκία τρόποι αντιμετώπισης

Οι γονείς αναφέρουν πολλές προτάσεις σχετικά με το τι θα μπορούσε να βοηθήσει την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας των παιδιών. Οι προτάσεις που κατέγραψαν την μεγαλύτερη αποδοχή είναι κατά σειρά οι περισσότερες ώρες γυμναστικής στο σχολείο, ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος/λιγότερες σχολικές υποχρεώσεις (ιδιαίτερα για τους μαθητές του λυκείου), οι περισσότεροι και καλύτεροι χώροι άθλησης/παιχνιδιού στις γειτονιές (για τα μικρότερα παιδιά), η ενασχόληση με κάποιο άθλημα, ο περιορισμός χρήσης των οθονών(ιδιαίτερα για τους εφήβους), και τα επιδοτούμενα ή δωρεάν γυμναστήρια/αθλητικές δραστηριότητες.

Εκτιμούν επίσης πως θα βοηθήσει η εκπαίδευση/ενθάρρυνση των παιδιών από τους ίδιους τους γονείς και κρίνουν απαραίτητες τις καμπάνιες ενημέρωσης παιδιών και γονέων.

Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει η πολιτεία προς αυτή την κατεύθυνση

Οι προτάσεις των γονέων που αναφέρθηκαν με μεγαλύτερη συχνότητα σχετικά με το πώς θα μπορούσε να βοηθήσει το κράτος ώστε να αυξηθεί η σωματική δραστηριότητα των παιδιών είναι:

• Οι καμπάνιες ενημέρωσης παιδιών και γονέων από ειδικούς επιστήμονες στα σχολεία, στα social media κλπ.
• Η δημιουργία περισσότερων χώρων άθλησης και αθλητικών εγκαταστάσεων ή η βελτίωση των υπαρχόντων υποδομών.
• Η οικονομική ενίσχυση των αθλητικών δραστηριοτήτων των παιδιών είτε με ελεύθερη πρόσβαση στα γυμναστήρια και δωρεάν αθλητικές δράσεις, είτε με οικονομική ενίσχυση π.χ. athletic pass που θα μείωνε το κόστος συμμετοχής.
• Η πρόνοια για περισσότερη άσκηση στα σχολεία και λιγότερες υποχρεώσεις/περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
• Διατροφικές συνήθειες οικογένειας και παιδιού
• καθημερινά πρωινό και δεκατιανό
• Κυρίως γεύματα στο σπίτι αλλά και στο σχολείο
• Να τρώει το παιδί υγιεινά
• Λιγότερες ώρες μπροστά στις οθόνες (Η/Υ, κινητό, tablet, τηλεόραση κλπ) και
• Πιο πολύ σωματική δραστηριότητα και οργανωμένη ενασχόληση με αθλήματα

Ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης και η Αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη υπέγραψαν προγραμματική συμφωνία με το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για το Παιδί (UNICEF) και τον Διπλωματικό Εκπρόσωπο του Οργανισμού στην Ελλάδα, Λουτσιάνο Καλεστίνι, για το πρόγραμμα πρόληψης και καταπολέμησης της παιδικής παχυσαρκίας.

Η εγκύκλιος

Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού συμμετέχει, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και το Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα, στην υλοποίηση Εθνικής Δράσης για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας. Η Δράση έχει ως στόχο την προώθηση της σωματικής άσκησης και την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συμπεριφορών από τους/τις μαθητές/μαθήτριες των σχολικών μονάδων της χώρας.

Με δεδομένο ότι οι παράγοντες που οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία είναι πολλοί, θεωρείται επιτακτική η ανάγκη της έγκαιρης παρέμβασης για την πρόληψή της από τα πρώτα χρόνια ζωής των παιδιών μέσω της ενίσχυσης, μεταξύ άλλων, του ρόλου που διαδραματίζει το σχολείο στην διαμόρφωση συμπεριφορών υγείας.

Στο πλαίσιο των ανωτέρω, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο σε συνεργασία με την UNICEF έχει αναπτύξει εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Τροφή για Δράση», το οποίο διαθέτει τέσσερις Εργαλειοθήκες που απευθύνονται σε μαθητές και μαθήτριες όλων των τάξεων των σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο), εκπαιδευτικούς και γονείς/κηδεμόνες. Βασικός σκοπός των Εργαλειοθηκών είναι η προαγωγή ενός υγιεινότερου και πιο δραστήριου τρόπου ζωής για τα παιδιά και τους/τις εφήβους μέσω: (α) της υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συμπεριφορών και (β) της ενίσχυσης της σωματικής τους δραστηριότητας. Ειδικότερα, εστιάζουν στην εδραίωση σε καθημερινή βάση συνηθειών όπως: αύξηση της κατανάλωσης του νερού, μείωση του καθιστικού χρόνου, καθιέρωση πρωινού και υγιεινών ενδιάμεσων γευμάτων και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

Από το τρέχον σχολικό έτος (2024-2025) και εξής, οι Εργαλειοθήκες, σε συνέχεια της επιτυχημένης πιλοτικής εφαρμογής τους κατά το διδακτικό έτος 2023-2024, κατά την οποία συμμετείχαν σαράντα εννέα (49) σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, τρεις χιλιάδες τριακόσιοι/ες σαράντα έξι (3.346) μαθητές/μαθήτριες και διακόσιοι/ες εξήντα (260) εκπαιδευτικοί, δύνανται να αξιοποιηθούν από το σύνολο των σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας με κάθε πρόσφορο τρόπο κατά περίπτωση. Ενδεικτικά δύνανται να αξιοποιηθούν ως εξής:

• στο πλαίσιο σχετικών Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων για τη σωματική υγεία, τη διατροφική αγωγή/την υγιεινή διατροφή, τη φυσική άσκηση, τον εθισμό στο διαδίκτυο και στα ηλεκτρονικά μέσα, τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων, την αγωγή του καταναλωτή κ.ά.
• στο πλαίσιο της Θεματικής ενότητας «Ζω καλύτερα -Ευ ζην» των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων
• στο πλαίσιο της διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων σύμφωνα με τους σκοπούς και τους στόχους του Προγράμματος Σπουδών
• ως εκπαιδευτικές δράσεις με οριζόντια διάσταση ανάπτυξης και υλοποίησης, οι οποίες εμπλουτίζουν το σύνολο των δραστηριοτήτων της σχολικής ζωής και διαμορφώνουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την προώθηση θετικών για την υγεία συμπεριφορών.

Παιδική παχυσαρκία συνέπειες

Η κ. Χούχου επισημαίνει ότι οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας περιλαμβάνουν τη δυσλιπιδαιμία, το μεταβολικό σύνδρομο, τον προδιαβήτη, τον διαβήτη, την πρώιμη εφηβεία και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Όσον αφορά τον ρόλο των γονέων, τους ενθαρρύνει να τρώνε μαζί με τα παιδιά τους τουλάχιστον μία φορά την ημέρα, προωθώντας υγιεινές διατροφικές επιλογές. «Οι γονείς μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών τους», δηλώνει.

Τέλος, υπογραμμίζει ότι η σημερινή εκδήλωση δεν έχει στόχο να υποκαταστήσει την εξατομικευμένη διατροφή, αλλά να θέσει τις βάσεις για μια πιο υγιεινή διατροφή, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού.

Παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα

Η Ελλάδα πρώτη στην Ευρώπη σε παιδική παχυσαρκία ηλικίας 10 έως 19 ετών. Η παιδίατρος, κ. Χούχου, μίλησε για το ζήτημα της παιδικής παχυσαρκίας, υπογραμμίζοντας πως το πρόβλημα αρχίζει συχνά από την προσχολική ηλικία και συνεχίζεται κατά την εφηβεία. «Έχουμε πολλούς εφήβους με παχυσαρκία. Δυστυχώς, αρκετά παιδιά δεν έχουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Συχνά, λόγω της απουσίας των γονέων από το σπίτι για πολλές ώρες, καταλήγουν να τρώνε ανθυγιεινά σνακ», ανέφερε.

Βάσει στοιχείων της UNICEF από τον Μάρτιο του 2023, περίπου 600.000 παιδιά κάτω των 14 ετών στην Ελλάδα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. «Δύο στα πέντε παιδιά στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα», επισημαίνει η κ. Χούχου. «Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε παιδική παχυσαρκία για ηλικίες

Φαίνεται να υπάρχει καταρχήν μια γενική γνώση για το μέγεθος του προβλήματος της παιδικής παχυσαρκίας στην χώρα μας, χωρίς όμως αυτή η γνώση να είναι καθολική και στέρεα. Οι 2 στους 3 γονείς ανέφεραν πως εξ όσων γνωρίζουν, το ποσοστό παχυσαρκίας στην χώρα μας είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Αντιθέτως το 33% αγνοεί αυτήν την πληροφορία και θεωρεί πως το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι το ίδιο περίπου ή και μικρότερο από το ποσοστό αντίστοιχων χωρών. Η υποτίμηση του ποσοστού της παιδικής παχυσαρκίας στην χώρα μας καταγράφεται μεγαλύτερο στους νεότερους γονείς (45%) καθώς και στους γονείς με έως και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Παιδική παχυσαρκία – χώρες

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συγκέντρωσε στοιχεία και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στις χώρες που έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό παχουλών παιδιών κάτω των πέντε ετών, συμπεριλαμβάνεται και η χώρα μας.

Στην 6η θέση με τα πιο παχύσαρκα παιδιά κάτω των 5 ετών παγκοσμίως η Ελλάδα

Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 14,6% των Ελληνόπουλων κάτω των 5 ετών, έχουν πολύ περισσότερο βάρος από το φυσιολογικό, με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσαν οι επιστήμονες το 2022.

Τα πορίσματα του διεθνούς οργανισμού έδειξαν επίσης ότι, πάνω από 37 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο εντάσσονται στην κατηγορία των υπέρβαρων, δηλαδή τέσσερα εκατομμύρια περισσότερα απ’ ότι στις αρχές του αιώνα μας.

Την αρνητική πρωτιά σε υπέρβαρα παιδιά κάτω των 5 ετών έχει η Λιβύη με ποσοστό 28,7%. Αυτό σημαίνει ότι, σχεδόν τρία στα δέκα παιδιά, αυτής της ηλικιακής κατηγορίας, είναι υπέρβαρα στην αφρικανική χώρα.

Η Αυστραλία κατέγραψε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό: Πάνω από το ένα πέμπτο των παιδιών αυτής της ηλικίας (21,8%) διαθέτουν αρκετά παραπανίσια κιλά. Ακολουθούν η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Παπούα Νέα Γουινέα που κατέγραψαν ποσοστά 19%, 18,8% και 16% αντίστοιχα. Η Βρετανία καταλαμβάνει την 22η θέση , ενώ οι ΗΠΑ την 52η θέση στη λίστα των 198 χωρών, τα στοιχεία των οποίων έβαλε στο μικροσκόπιο ο διεθνής οργανισμός.

Πέρυσι, το 12,1% των πεντάχρονων παιδιών στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν υπέρβαρα και το 10,1% παχύσαρκας. Στις ΗΠΑ, το 12,7% των παιδιών, ηλικίας δύο έως πέντε ετών, ήταν παχύσαρκα, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τα υπέρβαρα.

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα σοβαρότατο πρόβλημα υγείας που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εύκολη πρόσβαση στο «γρήγορο φαγητό», τον καθιστικό τρόπο ζωής στο σπίτι αφιερώνοντας πολλές ώρες στην οθόνη της τηλεόρασης και του υπολογιστή.

Σε συνδυασμό με την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, το βάρος των παιδιών αυξάνεται σε ανησυχητικό βαθμό με τους παιδιάτρους να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς το πάχος σχετίζεται με ασθένειες όπως ο διαβήτης και καρκίνος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί πως η κατάσταση με τα υπέρβαρα και τα παχύσαρκα μικρά παιδιά «οδηγείται σε λάθος κατεύθυνση και δεν δείχνει σημάδια ανατροπής της κατάστασης».

Η Λιβύη διαθέτει τα σκήπτρα παγκοσμίως με ποσοστό 28,7%, όπως σχολιάζει το βρετανικό δημοσίευμα, επικαλούμενα τα στοιχεία της έρευνας.

Ακολουθούν η Αυστραλία με 21.8%, η Τυνησία με 19%, η Αίγυπτος με 18,8%, η Παπούα Νέα Γουινέα με 16%, η Ελλάδα με 14,6% -όπως και Παραγουάη- η νησιωτική χώρα Τρινιντάντ και Τομπάγκο με 13,9%, η Ουκρανία με 13.6% και η Αλβανία με 13,4%.

Οι χώρες με τα λιγότερα παχουλά παιδιά, κάτω των 5 ετών είναι η Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), με ποσοστό 0, 8%, η Σρι Λάνκα και το Τιμόρ με 1,3%, η Μαδαγασκάρη με 1,5%, η Υεμένη και το Νεπάλ με 1,7%, η Γκάμπια με 1,8%, η Γκάνα με 1,9% και τέλος η Μπουρκίνα Φάσο και το Κιριμπάτι με 2%.