Ταμείο Ανάκαμψης: Τι προλαβαίνει η Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2026

Με την έγκριση του αναθεωρημένου σχεδίου ανοίγει ο δρόμος για την υποβολή του 6ου αιτήματος πληρωμής στην Κομισιόν, το οποίο αναμένεται να οδηγήσει στην εκταμίευση δόσης συνολικού ύψους 3,9 δισ. ευρώ.

Πλησιάζουν οι τίτλοι τέλους για το Ταμείο Ανάκαμψης, με καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης όλων των ορόσημων και στόχων την 31η Αυγούστου 2026. Είναι η μέρα όπου τα κράτη-μέλη πρέπει να έχουν παραδώσει το έργο τους, καθώς έπειτα από αυτή την ημερομηνία κάθε ενέργεια είναι άκυρη για την αξιολόγηση.

Ομοίως, οι τροποποιήσεις των σχεδίων ανάκαμψης παύουν να εγκρίνονται. Το φινάλε είναι οριστικό: στις 30 Σεπτεμβρίου 2026 υποβάλλονται τα τελευταία αιτήματα πληρωμής και στις 31 Δεκεμβρίου 2026 σταματούν όλες οι πληρωμές. Με άλλα λόγια, το 2027 δεν θα γίνουν πλέον εκταμιεύσεις από το Ταμείο.

Η Ελλάδα διατηρεί ισχυρή θέση όσον αφορά την απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης. Εχοντας ήδη λάβει το 59% των συνολικών ποσών, έχει εξασφαλίσει σημαντική ρευστότητα που θα της επιτρέψει να χρηματοδοτήσει μεγάλα επενδυτικά προγράμματα ακόμα και μετά το 2026.

Ωστόσο, η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν παραλείπει να σημειώσει μια σημαντική «εκκρεμότητα»: παρά την υψηλή απορρόφηση, η χώρα μας έχει εκπληρώσει μόλις το 35% των οροσήμων και στόχων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0». Η Κομισιόν είναι σαφής: «Απαιτούνται αυξημένες προσπάθειες για να διασφαλιστεί η ολοκλήρωση όλων των μέτρων του Ταμείου Ανάκαμψης έως τις 31 Αυγούστου 2026».

Προκλήσεις

Η εφαρμογή του φιλόδοξου «Ελλάδα 2.0» αντιμετωπίζει συγκεκριμένες προκλήσεις που λειτουργούν σαν βαρίδια στην προσπάθεια επιτάχυνσης. Ο αδύναμος συντονισμός μεταξύ των διαφόρων εμπλεκόμενων φορέων, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο δημιουργεί συχνά καθυστερήσεις και γραφειοκρατικά εμπόδια. Οι νομικές αξιώσεις κατά των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων -ένα συχνό φαινόμενο σε μεγάλα έργα- οδηγούν σε μακρόχρονες δικαστικές εκκρεμότητες που παγώνουν την υλοποίηση και καθυστερούν την έναρξη κρίσιμων επενδύσεων. Τέλος, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για τη μεταβίβαση ακινήτων, απαραίτητες για την εκτέλεση πολλών έργων υποδομής, αποτελούν σημαντική τροχοπέδη επιβραδύνοντας την πρόοδο.

Ιδιωτικές επενδύσεις

Πρόοδος, όμως, έχει ήδη σημειωθεί σε τομείς όπως οι ιδιωτικές επενδύσεις, όπου έχουν ήδη υπογραφεί δάνεια ύψους 7,1 δισ. ευρώ. Αυτά τα ποσά κατευθύνονται στην υποστήριξη ιδιωτικών επενδύσεων σε νευραλγικούς τομείς όπως η έρευνα, η ανάπτυξη, η καινοτομία, η αύξηση της εξαγωγικής ικανότητας, αλλά και η κρίσιμη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της οικονομίας.

Στο φορολογικό σύστημα, ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος και ο Κώδικας Φορολογικής Διοίκησης έχουν απλοποιηθεί και εκσυγχρονιστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με στόχο τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων και των πολιτών. Στη Δικαιοσύνη, οι πληροφοριακές δυνατότητες του συστήματος έχουν ενισχυθεί, συμβάλλοντας στην επιτάχυνση των διαδικασιών και την καλύτερη λειτουργία του.

Στον τομέα της τεχνολογίας και των υποδομών έχουν ανατεθεί συμβάσεις για την ανάπτυξη μικρών δορυφόρων για την υποστήριξη εφαρμογών συνδεσιμότητας και παρατήρησης της γης (χαρτογράφηση, ναυτιλία, γεωργία ακριβείας, χωροταξικός σχεδιασμός). Παράλληλα, έχει ολοκληρωθεί μια σημαντική μεταρρύθμιση για την ενθάρρυνση της μετάβασης σε συνδέσεις gigabit Ιnternet, φέρνοντας την Ελλάδα πιο κοντά στην ψηφιακή εποχή. Για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας έχουν ανατεθεί συμβάσεις για παρεμβάσεις σε 2.411 επικίνδυνες τοποθεσίες, ενώ παράλληλα προχωρά η κατασκευή του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης.

Το αναθεωρημένο σχέδιο

Επιπλέον, στα μέσα Ιουνίου αναμένεται και η επίσημη έγκριση από την Κομισιόν του αναθεωρημένου σχεδίου που κατατέθηκε τον Μάιο.

Το εν λόγω σχέδιο περιλαμβάνει μια σειρά από νέα, σημαντικά έργα, τα οποία εστιάζουν στην ασφάλεια και την αναβάθμιση των μετακινήσεων και των δημόσιων υπηρεσιών. Προβλέπεται η ολοκληρωμένη αναβάθμιση της υποδομής ασφαλείας των δέκα μεγαλύτερων σιδηροδρομικών τούνελ του ΟΣΕ με τη χρήση έξυπνων συστημάτων. Επίσης, θα δημιουργηθούν έξυπνες διαβάσεις σε σχολικές μονάδες για την ασφάλεια των παιδιών και θα αναπτυχθούν αυτόνομα έξυπνα δίκτυα φωτισμού στους οδικούς άξονες υπό την εποπτεία των 13 περιφερειών της χώρας. Ενισχύεται ο στόλος των δημόσιων συγκοινωνιών με την προμήθεια επιπλέον 175 ηλεκτροκίνητων λεωφορείων για τις πόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, συμβάλλοντας στην πράσινη μετάβαση των αστικών μεταφορών. Οι ψηφιακές υπηρεσίες στον τομέα της δημόσιας υγείας ενισχύονται σημαντικά, με την πρόταση έργου για την επέκταση της ψηφιακής υποδομής του συστήματος υγείας, διευκολύνοντας και απλοποιώντας τις καθημερινές διαδικασίες για πολίτες και επαγγελματίες του κλάδου. Τέλος, επεκτείνεται η υλοποίηση του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη, προσθέτοντας ένα σύστημα καταγραφής της αυθαίρετης δόμησης μέσω της χρήσης δορυφόρων και drones, μια σημαντική εξέλιξη για την πολεοδομική τάξη.

Με την έγκριση του αναθεωρημένου σχεδίου ανοίγει ο δρόμος για την υποβολή του 6ου αιτήματος πληρωμής στην Κομισιόν, το οποίο αναμένεται να οδηγήσει στην εκταμίευση δόσης συνολικού ύψους 3,9 δισ. ευρώ. Επόμενος σταθμός θα είναι ο Νοέμβριος, οπότε και σχεδιάζεται η υποβολή του 7ου αιτήματος για την εκταμίευση δόσης ύψους 3,5 δισ. ευρώ.

Η προθεσμία

Το Ταμείο Ανάκαμψης ολοκληρώνεται το 2026. Η προθεσμία για την υποβολή από τα κράτη-μέλη του τελευταίου αιτήματος πληρωμής, συμπεριλαμβανομένων όλων των απαραίτητων αποδεικτικών στοιχείων για την αξιολόγηση, είναι η 30η Σεπτεμβρίου 2026. Τελευταία μέρα για την πραγματοποίηση πληρωμών από την Επιτροπή είναι η 31η Δεκεμβρίου 2026. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πραγματοποιηθούν πληρωμές το 2027.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής, μέχρι το τέλος Μαΐου 2025, οι εκταμιεύσεις σε όλα τα κράτη-μέλη είχαν φτάσει τα 315 δισ. ευρώ (49% του συνόλου) για την επίτευξη 2.218 οροσήμων και στόχων που αφορούσαν 1.145 μεταρρυθμίσεις και 1.073 επενδύσεις. Πάνω από το 31% όλων των οροσήμων και στόχων έχουν αξιολογηθεί από την Επιτροπή ως ολοκληρωμένα και τα κράτη-μέλη έχουν αναφέρει ένα επιπλέον 21% ότι έχει ολοκληρωθεί.

«Συνολικά, η εφαρμογή και οι εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης ήταν γρήγορες, ιδίως για τις επιδοτήσεις. Αυτό αντικατοπτρίζει την ταχύτητα εφαρμογής μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, εκτός από την παροχή προχρηματοδότησης», τονίζει η Επιτροπή.