Ελαφονήσι Κρήτης: Η ιστορία που δεν ήξερες

H σφαγή από Τούρκους και Αιγύπτιους εκατοντάδων Κρητικών, κυρίως γυναικόπαιδων

Ένα από τα ομορφότερα μέρη της Κρήτης είναι το μαγευτικό Ελαφονήσι (ή Ελαφόνησος), στο νοτιοδυτικό άκρο της μεγαλονήσου. Διοικητικά υπάγεται στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων.

Μπορεί να αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο, όμως αν ασχοληθεί κάποιος περισσότερο με αυτό θα διαπιστώσει ότι συνδέεται με δύο τραγικά γεγονότα των νεότερων χρόνων:

Τη σφαγή από Τούρκους και Αιγύπτιους εκατοντάδων Κρητικών, κυρίως γυναικόπαιδων, που είχαν βρει καταφύγιο σ’ αυτό το Πάσχα του 1824 και το ναυάγιο του αυστριακού υπερωκεάνιου «Imperatrix», τον Φεβρουάριο του 1907. Το ναυάγιο αυτό με τη σειρά του συνδέεται με την απίστευτη ιστορία του Ρώσου Ναυάρχου Φιλοσοφόφ, ο οποίος έσωσε πολλούς ναυαγούς στο Ελαφονήσι ως κυβερνήτης του καταδρομικού «Chivinetz» και μετά τη ρωσική επανάσταση βρέθηκε στην Ελλάδα και διορίστηκε φαροφύλακας στον φάρο του Ελαφονησίου, που μόλις είχε φτιαχτεί!

Πηγή: wikimedia commons

Το Ελαφονήσι και η ιστορία του

Το Ελαφονήσι έχει έκταση 0,3 τ.χλμ και μέγιστο ύψος 39 μέτρα. Μια σειρά από βράχια και αβαθή νερά καθιστούν εφικτή την επικοινωνία του με την απέναντι ακτή Βρούλια όταν ο καιρός το επιτρέπει. Μαζί με τους σκοπέλους Πρα(σ)σονήσι και Πλακολήθρα, αποτελούν τις Μουσαγόρες Νήσους που αναφέρει ο Πλίνιος.

Άποψη από το Ελαφονήσι

Το Ελαφονήσι αναφέρεται ως Ιουσάγορα, από τον Ανώνυμο του «Σταδιασμού της Μεγάλης Θαλάσσης», ο οποίος επίσης κάνει μνεία για ιερό του Απόλλωνα που υπήρχε στο νησί. Σήμερα το Ελαφονήσι αποτελεί προστατευόμενο φυσικό καταφύγιο, χαρακτηρισμένο ως τοπίο ιδιαίτερους φυσικού κάλλους και περιοχή Natura μαζί με τις απέναντι ακτές, από τις οποίες απέχει περίπου 150 μέτρα. Οι αμμώδεις παραλίες του, κάποιες από τις οποίες καλύπτονται από ροζ άμμο που δημιουργείται από θρυμματισμό ανθρακικών υλικών ζωικής προέλευσης, το κάνουν μοναδικό. Όμως, είναι γνωστό στους ναυτικούς και για έναν ακόμα λόγο: Όταν στην περιοχή πνέουν ισχυροί νοτιοδυτικοί άνεμοι, σχηματίζονται εκεί πελώρια κύματα, ίσως τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Αν και ελάφια δεν ζουν σήμερα στην Κρήτη, σύμφωνα με τον Ελευθέριο Πλατάκη, ως τις αρχές του 20ου αιώνα, ελάφια ονομάζονταν στην Κρήτη τα αγρίμια, γενικότερα.

Ο Ελευθέριος Πλατάκης

Η ύπαρξη αγριμιών στο Ελαφονήσι ή στις απέναντι από αυτό ακτές έδωσαν στο νησί το σημερινό όνομά του.

Η σφαγή των αμάχων του Ελαφονησίου (Απρίλιος 1824)

Όπως είναι φυσικό και οι Κρητικοί ακολούθησαν τους υπόλοιπους Έλληνες στην Επανάσταση του 1821. Ο ξεσηκωμός τους αποφασίστηκε στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Θυμιανής στα Σφακιά στις 15 Απριλίου 1821, αλλά επίσημη ημέρα έναρξης του Αγώνα θεωρείται η 14η Ιουνίου 1821, οπότε οι επαναστάτες πέτυχαν την πρώτη μεγάλη νίκη τους στον Λούλο των Χανίων. Η απόβαση αιγυπτιακού στρατού στην Κρήτη στα τέλη Μαΐου 1822 έκανε τα πράγματα δύσκολα για τους επαναστάτες.

Η άφιξη του Εμμανουήλ Τομπάζη στο νησί τον Μάιο του 1823 ως «Αρμοστή Κρήτης» έφερε κάποιες επιτυχίες για τους Κρητικούς, όμως στις αρχές Ιουνίου 1823, νέος διοικητής των τουρκοαιγυπτιακών δυνάμεων ανέλαβε ο ικανός Χουσεΐν Μπέης, ο οποίος κατάφερε σε σύντομο χρονικό διάστημα να καταστείλει την εξέγερση στα περισσότερα μέρη της Κρήτης. Όταν «έπεσαν» και τα Σφακιά, τον Μάρτιο του 1824, η επανάσταση στη Μεγαλόνησο, ουσιαστικά κατέρρευσε. Ο Χουσεΐν στράφηκε εναντίον των περιοχών Κισσάμου και Σελίνου. Οι θηριωδίες των Τουρκοαιγυπτίων ήταν απερίγραπτες.

Κάποιοι Κρητικοί, ανάμεσά τους και γυναικόπαιδα, κατέφυγαν σε βουνά και παραλίες. Ελάχιστοι όμως κατάφεραν να σωθούν. Κάποιες εκατοντάδες γυναικόπαιδα κατέφυγαν στο Ελαφονήσι. Ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με την πηγή, από 640 μέχρι 850. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και 40 ένοπλοι που περίμεναν πλοία για να τους μεταφέρουν στα αγγλοκρατούμενα τότε Ιόνια Νησιά.

Τούρκοι και Αιγύπτιοι συγκεντρώθηκαν στις απέναντι ακτές, αλλά δεν γνώριζαν ότι ήταν εφικτή η πρόσβαση στο Ελαφονήσι. Κάποια στιγμή όμως ένα άλογό τους μπήκε στη θάλασσα και βρέθηκε στο Ελαφονήσι. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ένας γάιδαρος που αναζητούσε το αφεντικό του «πρόδωσε» τα γυναικόπαιδα και τους 40 μαχητές. Υπάρχει και μία τρίτη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ένας Τουρκοκρητικός βοσκός που ονομαζόταν Καμπέρης είχε ενημερώσει Τούρκους και Αιγύπτιους ότι μπορούσαν να φτάσουν εύκολα στο Ελαφονήσι μέσω θαλάσσης, καθώς τα νερά ήταν πολύ ρηχά.

Όποια εκδοχή κι αν ισχύει, η ουσία είναι ότι Τούρκοι και Αιγύπτιοι, πεζοί και ιππείς ξεχύθηκαν προς το Ελαφονήσι. Η γενναία αντίσταση των σαράντα ενόπλων Κρητικών δεν ήταν ικανή για να συγκρατήσει τους μαινόμενους Τουρκοαιγύπτιους που κατάφεραν να επικρατήσουν. Από όσους βρίσκονταν στο Ελαφονήσι, μόνο 5-6 κατάφεραν να σωθούν. 120 γυναικόπαιδα πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου. Περισσότερα από 500 γυναικόπαιδα σφαγιάστηκαν. Το Ελαφονήσι βάφτηκε με αίμα, στις 17 Απριλίου 1824, ανήμερα το Πάσχα.

Για τα θύματα του Ελαφονησίου έχει στηθεί πέτρινο μνημείο, σε μαρμάρινη πλάκα του οποίου αναγράφεται «ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΛΑΦΟΝΗΣΙΟΥ 1824. ΗΡΩΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ 40 ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ ΘΥΣΙΑ 600 ΓΥΝΑΙΚΟΠΑΙΔΩΝ. ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΑΣ ΤΟΥ ΛΥΤΡΩΜΟΥ Η ΧΑΡΑΥΓΗ ΡΟΔΙΖΕΙ».

Το ναυάγιο του «IMPERATRIX» στο Ελαφονήσι το 1907

Η Österreichischer Lloyd (Austrian Lloyd) ήταν η μεγαλύτερη ναυτιλιακή εταιρεία της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Είχε ιδρυθεί το 1833 και βάση της αποτελούσε το λιμάνι της Τεργέστης, το οποίο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο παραχωρήθηκε στην Ιταλία.

Τα ναυπηγεία της Lloyd στην Τεργέστη

Το 1883, με αφορμή τα 50 χρόνια από την ίδρυσή της, η εταιρεία παρήγγειλε στα ναυπηγεία της Τεργέστης δύο ατμόπλοια: Το IMPERATOX, που καθελκύστηκε το 1886 και το IMPERATRIX, δίδυμο του πρώτου, που ξεκίνησε τα ταξίδια του το 1888. Τα δύο πλοία ήταν το καύχημα της Austrian Lloyd. Είχαν σχεδιαστεί ειδικά για ταξίδια προς την Ινδία μέσω Σουέζ. Το μήκος τους ήταν 118 μέτρα και μπορούσαν ν’ αναπτύξουν ταχύτητα μέχρι 15 κόμβους.

Στις 7/20 Φεβρουαρίου 1907 το s/s IMPERATRIX απέπλευσε από την Τεργέστη με προορισμό τη Βομβάη. Το ταξίδι θα διαρκούσε 18 ημέρες. Καπετάνιος του ήταν ο G. Ghezzo. Είχε πλήρωμα 120 άτομα, Αυστριακούς και Ινδούς, ενώ εκτός από τα εμπορεύματα ταξίδευαν με αυτό 24 επιβάτες. Ανάμεσά τους, σύμφωνα με εφημερίδες της εποχής ένας Έλληνας που ονομαζόταν Αυγουστίνης, τέσσερις μοναχές και δύο παιδιά. Τη νύχτα της 9ης προς 10 Φεβρουαρίου 1907 (22/23 Φεβρουαρίου σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο), το IMPERATRIX έπλεε κοντά στην Κρήτη.

Το ατμόπλοιο Imperatrix

Δυνατή καταιγίδα, σφοδροί άνεμοι και λάθη στην πλοήγηση είχαν ως αποτέλεσμα να ξεφύγει από την πορεία του και να πλησιάσει πολύ κοντά στις επικίνδυνες νοτιοδυτικές ακτές της Μεγαλονήσου όπου βρίσκεται το Ελαφονήσι και δεκάδες βράχοι, ιδιαίτερα επικίνδυνοι για τη ναυσιπλοΐα. Η έλλειψη φάρου στο Ελαφονήσι ήταν καθοριστική. Το IMPERATRIX προσέκρουσε στο νησί. Ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος, όλα τα φώτα έσβησαν και επικράτησε απόλυτο σκοτάδι.

Το πλοίο είχε προσαράξει στα αβαθή, πριν προσκρούσει στο Ελαφονήσι και τους γύρω σκοπέλους. Οι προσπάθειες να κλείσει το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί απέβησαν άκαρπες. Το IMPERATRIX άρχισε να βυθίζεται από την πρύμνη και ήταν σαφές ότι δεν θα μπορούσε να επανέλθει στην επιφάνεια. Μέσα στη σύγχυση και τον πανικό, ορισμένα μέλη του πληρώματος παρά τις αντίθετες διαταγές πήγαν στις σωστικές λέμβους ή πήδηξαν στο νερό και εγκατέλειψαν το πλοίο με αποτέλεσμα να πνιγούν. Αργότερα όμως 12 άτομα υπό τις οδηγίες του Ανθυποπλοίαρχου του IMPERATRIX κατάφεραν να προσεγγίσουν τις ακτές και να ζητήσουν βοήθεια. Οι υπόλοιποι επιβάτες συγκεντρώθηκαν στην πλώρη του πλοίου και εκεί έμειναν για σχεδόν δύο μέρες χωρίς τροφή και νερό. Προσπάθειες να κατασκευαστεί πρόχειρη γέφυρα με σχοινιά και ξύλα ώστε να αποβιβαστούν με ασφάλεια στην ακτή απέτυχε.

Ωστόσο, η ενημέρωση από τους ναυτικούς που έφτασαν στις ακτές της Κρήτης ήταν σωτήρια. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών οργανώθηκαν σε ομάδες διάσωσης από τον ηγούμενο και τους μοναχούς της γειτονικής Μονής Χρυσοσκαλίτισσας και έσπευσαν σε βοήθεια. Οι ναυαγοί είχαν ανάγκη από στεγνά ρούχα και ιατρική συνδρομή και οι λιγοστοί χωρικοί έκαναν ό, τι περνούσε από το χέρι τους. Ένας μάλιστα από αυτούς, μετά από παράκληση του Ανθυποπλοίαρχου του IMPERATRIX πήγε, μέσα σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, έφιππος στα Χανιά, για να αναγγείλει τα τραγικά νέα. Χρειάστηκαν 15 ώρες για να φτάσει μέχρι εκεί!

Έτσι, στις 23/2 (νέο ημερολόγιο) του 1907, τα νέα για το IMPERATRIX είχαν φτάσει στα Χανιά και οι προσπάθειες διάσωσης των ναυαγών έγιναν πιο οργανωμένα. Όμως τις πρώτες, δύσκολες ώρες καθοριστική ήταν η βοήθεια που προσέφερε ο ηγούμενος της Μονής Χρυσοσκαλίτισσας, Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Πλοκαμάκης. Μαζί με τους μοναχούς και μερικούς χωροφύλακες δημιούργησαν έναν πρόχειρο σταθμό για παροχή βοήθειας. Ο ίδιος, μάλιστα διέσωσε τουλάχιστον τρεις ναυαγούς μπαίνοντας μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Συνολικά, στη Μονή Χρυσοσκαλίτισσας μεταφέρθηκαν 32 ναυαγοί, οι περισσότεροι από τους οποίους χάρη στην περίθαλψη που έλαβαν γλίτωσαν από βέβαιο θάνατο.

Σημαντική ήταν και η προσφορά ενός δεινού κολυμβητή, του Π. Μοτάκη, πατέρα τεσσάρων παιδιών, ο οποίος έπεσε γυμνός στη θάλασσα και κατάφερε να δέσει με σκοινί στη στεριά μια σχεδία με ναυαγούς. Για τη θαρραλέα πράξη του ανταμείφθηκε με 10 δραχμές από τον ντόπιο έμπορο Γαλαντομάκη, που προσέφερε και ένα σακί αλεύρι για την παρασκευή ψωμιού για τους ναυαγούς. Το 1907 η Κρήτη βρισκόταν σε καθεστώς αυτονομίας. «Η Νήσος Κρήτη μετά των παρακειμένων νησιδίων» αποτελούσαν την Κρητική Πολιτεία, που όμως δεν διέθετε τα κατάλληλα μέσα για να διασώσει τους ναυαγούς. Οι Αρχές της απευθύνθηκαν στους τρεις αρχηγούς των Στόλων των (Μεγάλων) Δυνάμεων της εποχής, οι οποίοι στάθμευαν στην Κρήτη ως «φυλακίδες». Αυτοί ανταποκρίθηκαν άμεσα.

Απέπλευσε αρχικά η ρωσική τορπιλοβόλος Ν 212, ακολουθούμενη από το ρωσικό καταδρομικό CHIVINETZ. Απέπλευσαν επίσης το γαλλικό καταδρομικό FAUCON και η ιταλική κανονιοφόρος CURATONE. Επίσης, η πλοιοκτήτρια εταιρία, μόλις πληροφορήθηκε το ναυάγιο, έστειλε ακόμη ένα ατμόπλοιο στο σημείο, το CASTORE. Όταν τα πλοία έφτασαν στο τόπο του ναυαγίου, η πλώρη του ΙMPERATRIX ήταν ακόμη έξω από το νερό αλλά η πρύμνη του ήταν ήδη βυθισμένη.

Η κατάσταση των διασωθέντων ήταν τέτοια που, στην αρχή τουλάχιστον, δεν ήταν σε θέση να δώσουν πληροφορίες για τα γεγονότα και τις συνθήκες του ναυαγίου. Το απόγευμα της επόμενης ημέρας (24/2), το CURATONE επέστρεψε στα Χανιά, μεταφέροντας 33 ναυαγούς, εκ των οποίων τους 12 είχε παραλάβει από την Μονή Χρυσοσκαλίτισσας όπου είχαν βρει περίθαλψη. Το ρωσικό CHIVINETZ μετέφερε 18 ναυαγούς, το FAUCON μεταβίβασε 16 στο ατμόπλοιο CASTORE και έφερε στη Σούδα ακόμη 12 διασωθέντες. Τέλος το CASTORE μετέφερε 25 ακόμη ναυαγούς, για να φτάσει τελικά το σύνολο των διασωθέντων τα 104 άτομα. Ο τελικός απολογισμός ήταν η απώλεια 40 ναυτικών, από τους οποίους οι 32 ήταν Αυστριακοί και οι 8 Ινδοί θερμαστές. Ανάμεσα στους διασωθέντες ήταν ο καπετάνιος, ο γιατρός, ο πρώτος μηχανικός και όλοι οι επιβάτες.

Ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός τιμά σήμερα τη μνήμη των ναυαγών που τάφηκαν στο Ελαφονήσι. Το 1922 κατασκευάστηκε φάρος στο Ελαφονήσι που λειτουργούσε με πετρέλαιο. Ήταν ψηλός (είχε 132 σκαλοπάτια πέτρινα και 12 σιδερένια), ενώ δίπλα του υπήρχαν καταλύματα των φαροφυλάκων και μια δεξαμενή συγκέντρωσης του νερού.

faros-elafonhsioy.jpg
Ο φάρος του Ελαφονησίου

Καταστράφηκε από τους Γερμανούς λίγο πριν εγκαταλείψουν την Κρήτη. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατασκευάστηκε νέος φάρος στο Ελαφονήσι που λειτουργεί αυτόματα.

Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφόφ: Ο Ναύαρχος… που έγινε φαροφύλακας
Το ναυάγιο του IMPERATRIX και ο φάρος στο Ελαφονήσι συνδέονται με ένα απίστευτο γεγονός. Ο Ρώσος Ναύαρχος Φιλοσοφόφ που ήταν επικεφαλής των πλοίων της χώρας του που διέσωσαν πολλούς ναυαγούς στο Ελαφονήσι, βρέθηκε φαροφύλακας σε αυτό. Ας δούμε ποιος ήταν ο Φιλοσοφόφ και πώς βρέθηκε στον φάρο του Ελαφονησίου.

Ο Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφόφ (Filosofow) γεννήθηκε το 1867 στην Αγία Πετρούπολη και ήταν γόνος ιστορικής αριστοκρατικής οικογένειας. Αποφοίτησε με βαθμό Αρχικελευστή το 1887 από τη Ρωσική Σχολή του Αυτοκρατορικού Ναυτικού. Υπηρέτησε για πρώτη φορά στο νεότευκτο θωρηκτό «Pamiat Azova». Το 1896 διορίστηκε Υποπλοίαρχος στην αυτοκρατορική θαλαμηγό «Polyarnaya Zvezda» («Αστέρι του Βορρά»). Το ίδιο έτος παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο Ευγενία Πουκάλοβα, με την οποία απέκτησε δύο γιους.

o-filosofof-sto-meso-ths-prwths-seiras-mazi-me-alloys-a3iwmatikoys-toy-polemikoy-naytikoy-ths-rwsias.jpg
Ο Φιλοσοφόφ, στο μέσον της πρώτης σειράς, μαζί με άλλους αξιωματικούς του πολεμικού ναυτικού της Ρωσίας

Η επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917 βρήκε την οικογένεια Φιλοσοφόφ να μάχεται στο πλευρό του τσάρου. Ο Φιλοσοφόφ έχασε τον ένα γιο του στα πεδία των μαχών της επανάστασης. Μετά την πτώση του τσάρου η οικογένεια Φιλοσοφόφ διώχθηκε από τους Μπολσεβίκους. Ο δεύτερος γιος του Φιλοσοφόφ αυτοκτόνησε και η σύζυγός του πέθανε από τις κακουχίες.

Ο Νικολάι Φιλοσοφόφ

Μόνος ο Φιλοσοφόφ διαφεύγει από την Οδησσό και φτάνει πεζός στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί με πλοίο στην Ελλάδα. Στα ελάχιστα προσωπικά του αντικείμενα που φέρνει μαζί του στη χώρα μας περιέχονται η Αγία Γραφή, ένα χάρτης με το φαρικό δίκτυο του Ευξείνου Πόντου, ένα βιβλίο με το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Φιλοσοφόφ και μερικές φωτογραφίες. Στην Αθήνα φιλοξενείται στην αυλή του βασιλιά Γεωργίου στο Τατόι αλλά η θλίψη για τις απώλειές του δεν του επιτρέπουν να ζήσει την κοσμική ζωή του παλατιού και μετακομίζει.

Το 1922 παρουσιάζεται στη Διεύθυνση Φάρων, στον Στυλιανό Λυκούδη, με συστατική επιστολή της ρωσικής καταγωγής βασίλισσας Όλγας και του ζητά να προσληφθεί σαν φαροφύλακας.

Ο Στυλιανός Λυκούδης

Ο Λυκούδης τον ενημερώνει ότι προτίθεται να τον τοποθετήσει ημερομίσθιο επιστάτη, διότι δεν είχε αποκτήσει την Ελληνική υπηκοότητα, στον νέο Φάρο της Ελαφονήσου στην Κρήτη. Σύμφωνα με τα λόγια του Λυκούδη όταν έδειξε στον χάρτη την περιοχή του φάρου του Ελαφονησίου, ο Φιλοσοφόφ κατέρρευσε και με δάκρυα στα μάτια του αφηγήθηκε την ιστορία του IMPERATRIX: «Εκεί που έσωσα δεκάδες ναυαγούς εκεί σώθηκα και εγώ ναυαγός της ζωής».

Το 1923 ο Φιλοσοφόφ παντρεύεται για δεύτερη φορά με την Μαρία Ιβάνοβα, Ρωσίδα πρόσφυγα από την Οδησσό, κατά 30 χρόνια νεότερη του. Αλλά η μοίρα του επεφύλασσε ένα ακόμα άσχημο παιχνίδι, καθώς η σύζυγός του πέθανε από βαριά ασθένεια το 1925 στο Γαλλικό Νοσοκομείο των Αθηνών. Την 11η Οκτωβρίου του 1924, ο Φιλοσοφόφ λαμβάνει την Ελληνική υπηκοότητα και ορκίζεται μόνιμος Επιστάτης Α’ τάξης. Το 1926 μετατίθεται στον φάρο Απολυτάρες Αντικυθήρων όπου γνωρίζει και παντρεύεται την Σαμπία (Πιπίνα) Χαρχαλάκη το 1927 με την οποία αποκτούν ένα γιο, τον Νικήτα. Παραμένει στα Αντικύθηρα μέχρι την αποστρατεία του το έτος 1933. Μετά την αποστρατεία του, παραμένει για άλλα δύο χρόνια στην Υπηρεσία Φάρων ως καθηγητής φαροφυλάκων.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του βρίσκουν τον Φιλοσοφόφ να ζει στα Αντικύθηρα σε ένα σπίτι που του παραχωρήθηκε από το Ελληνικό κράτος. Ήταν επιστάτης του σχολείου του νησιού, ενώ προσέφερε και τις υπηρεσίες του ως πρακτικός γιατρός. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την συμβολή του στην οργάνωση και διάσωση του Ιστορικού Αρχείου των Αντικυθήρων από τις δυνάμεις κατοχής κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Νικολάι Φιλοσοφόφ πέθανε το 1946. Ορισμένοι εκφράζουν αμφιβολίες για το αν ο Φιλοσοφόφ συμμετείχε το 1907 στη διάσωση ναυαγών στο Ελαφονήσι.

Η μαρτυρία όμως του Στυλιανού Λυκούδη, που γνώρισε προσωπικά τον Ρώσο Ναύαρχο και τον διόρισε φαροφύλακα είναι καταλυτική: «…διασωθέντων υπό του ρωσικού ευδρόμου Χιβίνιετς, κυβερνωμένου υπό του Αντιπλοιάρχου Νικολάου Φιλοσοφόφ, όστις κατά είρωνα της μοίρας ιδιοτροπίαν…διορίσθη επιστάτης του εκεί ανεγερθέντος φάρου(1922)…».

Mε πληροφορίες του newsbomb.gr