Η Ακροδεξιά βλάπτει τη σκέψη και την υγεία

Του Κώστα Γιαννακίδη*

Είναι, άραγε, τυχαίο που η ενίσχυση του αντιεμβολιαστικού κινήματος, αλλά και η ευρύτερη αμφισβήτηση της επιστήμης, συνδέεται με την άνοδο της Ακροδεξιάς και του τραμπισμού; Και στο μεταξύ, η ιλαρά επιστρέφει…

Ο υπουργός Υγείας του Τραμπ, γόνος των Κένεντι, τρομάρα του, συνδέει τον αυτισμό με τα εμβόλια. Υιοθετεί, δηλαδή, τη μητέρα των «ψεκασμένων» θεωριών, όπως διατυπώθηκε το 1998 από έναν Βρετανό γιατρό που εξέτασε δώδεκα παιδιά, τα οποία είχαν εμβολιστεί για την ιλαρά. Στο τέλος ο γιατρός έχασε την άδεια του, αλλά αυτό δεν είχε καμία σημασία. Η θεωρία απλώθηκε σαν υγρασία στο δυτικό κόσμο.

Ο Τραμπ ασπάζεται αυτήν την άποψη. Και εσχάτως συνέστησε στις γυναίκες που εγκυμονούν να μην παίρνουν παυσίπονα και ας σφίγγουν τα δόντια λίγο παραπάνω. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τον διέψευσε. Αλλά ποιον λέτε να πιστέψει η κυρία που βρίσκεται σε ενδιαφέρουσα σε ένα χωριό στις μεσοδυτικές πολιτείες; Τον πρόεδρο της ή τον ΠΟΥ; Αλλωστε οι ΗΠΑ ξεκίνησαν διαδικασία αποχώρησης από τον Οργανισμό.

Την ίδια στιγμή, βλέπουμε να επιστρέφει μία ασθένεια που θεωρούσαμε ότι είχε, σχεδόν, εξαφανιστεί. Η ιλαρά. Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, το 2024 στην Ευρώπη είχαμε περισσότερα από 100.000 κρούσματα. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους: μετανάστευση, πληθυσμοί Ρομά και ραγδαία άνοδος του αντιεμβολιαστικού κινήματος που γιγαντώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Είναι, άραγε, τυχαίο που η ενίσχυση του αντιεμβολιαστικού κινήματος, αλλά και η ευρύτερη αμφισβήτηση της επιστήμης, συνδέεται με την άνοδο της Ακροδεξιάς και του τραμπισμού; Μάλλον όχι. Διότι η αμφισβήτηση της επιστήμης συνδέεται, έστω υποδόρια, με την αμφισβήτηση του «συστήματος». Ουσιαστικά βάλλεται ο ορθολογισμός, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε το δυτικό οικοδόμημα. Και κερδίζουν, πάλι, έδαφος οι δυσιδαιμονίες, ως θεωρίες συνωμοσίας ή «εναλλακτικού» επιστημονικού λόγου.

Στην τραμπική και στην ακροδεξιά ρητορική, η επιστήμη αποκτά πολιτικό πρόσημο. Μπορεί η κλιματική αλλαγή να αμφισβητείται προς εξυπηρέτηση πετρελαϊκών συμφερόντων, όμως όταν αυτή η σκέψη φτάνει στη βάση της κοινωνίας, αποκτά στοιχεία πολιτικής ταυτότητας. Και έτσι ακούς κάποιον να σου λέει ότι δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή (ας πούμε ο Βελόπουλος) μόνο και μόνο επειδή θέλει να αντιπαρατεθεί με το οικολογικό κίνημα. Και όταν ο Τραμπ (πάλι αυτός…) υπογράφει απόφαση για επιστροφή στα πλαστικά καλαμάκια, κάποιος βρίσκει πάτημα για να απαντήσει σε όσους «μας έχουν πρήξει».

Η αμφισβήτηση της επιστήμης αποκτά χαρακτηριστικά αντισυστημικότητας, έστω με εποχικά στοιχεία -ας πούμε η κινδυνολογία για το 5G που πλέον έσβησε. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τις ανεμογεννήτριες.

Τι μπορούμε να κάνουμε για όλα αυτά; Είναι καθαρά θέμα παιδείας. Ενδεχομένως πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο εκπαίδευσης των επόμενων γενεών, αποδίδοντας μεγαλύτερη σημασία στον ορθό λόγο και στην επιστημονική σκέψη. Αλλά τι μπορείς να κάνεις σε έναν κόσμο που ο ισχυρότερος άνθρωπος είχε αναρωτηθεί αν αντιμετωπίζεται ο COVID με ενέσεις χλωρίνης; Και πώς να μιλήσεις για παιδεία όταν, κάποια στιγμή, μπορεί να αναλάβουν τις τύχες της άνθρωποι που αμφισβητούν το περιεχόμενο της;