O Εμποροναυτιλιακός Οίκος των Αδελφών Κουρκουμέλη, ο πόλεμος, η άνοδος και η πτώση
Το πλοίο έδεσε αργά το βράδυ της 3ης Σεπτεμβρίου 1527 κοντά στο Αρσενάλι (ναυπηγεία) στη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου. Η Βενετία ήταν σκοτεινή και υγρή. Τα συναισθήματα του Ανδρέα Κουρκουμέλη ήταν ανάμεικτα: από τη μια αγωνία και χαρά για το μέλλον που ανοιγόταν μπροστά του, από την άλλη νοσταλγία για όσα άφηνε πίσω του.
Χάρη στον νόμο του έτους 1499, το μεσαίο κοινωνικό στρώμα της βενετικής Κρήτης (cittadini) άρχισε να αποκτά περισσότερα προνόμια και δικαιώματα. Αυτή η συγκυρία ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή για όσους είχαν τη μόρφωση να εργαστούν σε δημόσιες θέσεις ή την οικονομική δυνατότητα και γνώσεις να επενδύσουν στο εμπόριο. Για τον Ανδρέα Κουρκουμέλη αυτό σήμαινε ότι μπορούσε να αδράξει την ευκαιρία και να μεταβεί στη Βενετία για να κυνηγήσει το όνειρό του: να γίνει μεγαλέμπορος, ένα επάγγελμα που πριν ανήκε αποκλειστικά στους ευγενείς Βενετούς και Κρητικούς.
Η εμπορική δραστηριότητα, αν και επικερδής, ενείχε πολλούς κινδύνους και οικονομικές ζημίες, καθώς η απώλεια ενός εμπορεύματος ή πλοίου μπορούσε να επιφέρει μεγάλα χρέη. Διαβαίνοντας τα στενά της Βενετίας και περνώντας τις γέφυρες που ενώνουν τα μικρά νησάκια, ο Ανδρέας ένιωθε ρίγος. Είχε ακούσει πολλές ιστορίες για τη Σερενίσσιμα από τους ναυτικούς και εμπόρους στην ταβέρνα της Μαριγώς Κάταινας (γνωστή και ως «τση Καταινοπούλας») στον Χάνδακα (σημ. Ηράκλειο Κρήτης) και δεν πίστευε ότι είχε καταφέρει τελικά να φθάσει εκεί.
Την επόμενη μέρα βρέθηκε στο Πόντε ντέι Γκρέτσι (γέφυρα των Ελλήνων), όπως την αποκαλούσαν οι Βενετοί. Το πρώτο του μέλημα ήταν να γραφτεί ως μέλος στην Ελληνική Αδελφότητα της Βενετίας, που ιδρύθηκε το 1498 με προστάτη τον Άγιο Νικόλαο (Confraternità ή Scuola di San Nicolo). Στην αδελφότητα αυτή γράφονταν σχεδόν όλοι οι Έλληνες που διέμεναν στη Βενετία και, αν κάποιος είχε την κατάλληλη μόρφωση, μπορούσε να συμμετέχει και στη διοίκηση της αδελφότητας.
Το Αρσενάλι (ναυπηγεία) στη Βενετία. Εκεί, το βράδυ της 3ης Σεπτεμβρίου 1527 έδεσε το πλοίο με το οποίο ο Ανδρέας Κουρκουμέλης ταξίδεψε από την Κρήτη. Δέκα χρόνια αργότερα, είχε ήδη στήσει ένα ευρύτατο δίκτυο εμποροναυτιλιακών επιχειρήσεων.
Μέσα σε μία δεκαετία από την άφιξή του στη Βενετία, ο Ανδρέας Κουρκουμέλης είχε καταφέρει να στήσει ένα ευρύ δίκτυο εμποροναυτιλιακών επιχειρήσεων με τη βοήθεια του πατέρα του Αναστάσιου και του αδελφού του Αλέξανδρου στον Χάνδακα. Η περίοδος από το 1538 έως το 1548 ήταν η πιο ευνοϊκή για τις επιχειρήσεις τους, κατά την οποία εντοπίστηκε ο μεγαλύτερος αριθμός εμποροναυτιλιακών συμφωνιών. Η οργάνωση των επιχειρήσεών τους βασίστηκε στη σύναψη συμφωνητικών από τους νοταρίους της εποχής. Χρησιμοποιούσαν συμφωνίες συντροφίας για τη μεταφορά εμπορευμάτων και ναυλοσύμφωνα για τη ναύλωση των πλοίων τους. Παράλληλα, συμμετείχαν στις αγοραπωλησίες πλοίων.
Ο Ανδρέας Κουρκουμέλης δραστηριοποιούνταν ως έμπορος-επενδυτής από τη Βενετία, συνάπτοντας συμφωνίες για την εξαγωγή εμπορευμάτων από τη Βενετία και την εισαγωγή άλλων. Ο Αλέξανδρος Κουρκουμέλης, από την άλλη, διαχειριζόταν τις επιχειρήσεις τους στον Χάνδακα: αγορά πλοίων, αγροτικών προϊόντων για εξαγωγή, εισαγωγή εμπορευμάτων και συμφωνίες για ναύλωση πλοίων.
Τα πλοία τους, αριθμώντας περισσότερα από δεκατρία, διασχίζοντας τη Μεσόγειο, έφταναν μέχρι την Αγγλία, τη Φλάνδρα, τη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολή, μεταφέροντας κρητικά κρασιά και εισάγοντας προϊόντα από αυτές τις περιοχές. Τα εμπορεύματα που διαχειρίζονταν περιλάμβαναν υφάσματα, σαπούνι, κρητικά κρασιά, τυρί, σιτηρά, λιναρόσπορο και δέρματα.
Η επιχείρηση των αδελφών Κουρκουμέλη ήταν μία από τις μεγαλύτερες εμποροναυτιλιακές επιχειρήσεις της βενετικής Κρήτης. Ο Ανδρέας, με τη μόρφωση και το επιχειρηματικό του πνεύμα, ανέβηκε γρήγορα στους κύκλους της Ελληνικής Αδελφότητας της Βενετίας και κατέλαβε το αξίωμα του γοβερνατόρου το 1548 και το 1555. Ωστόσο, από το 1549, οι εμποροναυτιλιακές συμφωνίες μειώθηκαν δραστικά, σηματοδοτώντας την αρχή της πτώσης των επιχειρήσεών τους.
Η οικονομική αδυναμία οδήγησε σε πλειστηριασμούς πλοίων και περιουσιών στον Χάνδακα και οδήγησε σε χρέος 8.000 δουκάτων, το οποίο ο Ανδρέας άφησε στον αδελφό του Αλέξανδρο μετά τον θάνατό του το 1556. Στην επιστολή του Αλέξανδρου Κουρκουμέλη προς τη βενετική Σύγκλητο, περιγράφεται η δύσκολη κατάσταση της οικογένειας. Ο Αλέξανδρος ζητούσε την παραχώρηση γης στο Λασίθι χωρίς ενοίκιο για να μπορέσει να καλλιεργήσει και να βοηθήσει την οικογένειά του. Το αίτημα έγινε δεκτό και αργότερα, ο γιος του Αλέξανδρου, Φραντζέσκος, προσπαθούσε να ρυθμίσει τις οφειλές της οικογένειας.
Η πτώση της εμπορικής επιχείρησης επισφραγίστηκε τα έτη 1563 και 1564, όταν ο Αλέξανδρος μεταβήκε στη Βενετία για να επιτύχει διακανονισμό των χρεών, αλλά φυλακίστηκε. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε ως καλόγερος στο μοναστήρι της Παναγιάς της Ακρωτηριανής στην Κρήτη, όπου και πέθανε. Η ιστορία του ολοκληρώθηκε με τον θάνατο του γιου του γύρω στο 1570.
Η κ. Αριστέα Στεφ. Γρατσέα είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας – ΙΜΣ/ΙΤΕ.
Πηγή: kathimerini.gr
Διαβάστε επίσης
Ο Όμιλος Καράτζη στο πλευρό του Μιχάλη Καλαράκη στο δρόμο για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι
Ηράκλειο: Δικογραφία για πέντε στις κλοπές δικύκλων και αυτοκινήτων – Χειροπέδες σε τρεις
Καιρός: Νέο έκτακτο δελτίο ΕΜΥ: 40αρια μέχρι τη Δευτέρα – Πότε υποχωρεί ο καύσωνας
Ακολουθήστε μας στο Google News για να ενημερώνεστε για τα τελευταία νέα
