Η ακτινογραφία της ακρίβειας – Τι αποκαλύπτει έκθεση της ΤτΕ για τις τιμές στα τρόφιμα

Η Ελλάδα παραμένει μια ακριβή χώρα για τυποποιημένα προϊόντα σουπερμάρκετ (περίπου 10% υψηλότερες τιμές σε σύγκριση με την ευρωζώνη κατά μέσο όρο) σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος

Αποκαλυπτική είναι έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τις τιμές στα σούπερ μάρκετ. Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύεται σήμερα, χαμηλός ανταγωνισμός στην αγορά και καταναλωτικές συνήθειες κρατούν ψηλά τις τιμές. Μάλιστα, η Ελλάδα παραμένει στις πιο ακριβές χώρες της Ευρωζώνης στα επώνυμα τυποποιημένα προϊόντα σούπερ μάρκετ, με τις διαφορές να φτάνουν στο 129% στο ανθρακούχο νερό ή στο 56% στο γάλα μακράς διαρκείας UHT.

Παραγωγοί και λιανικό εμπόριο ευθύνονται για μεγάλο μέρος των διαφορών στις τιμές, ενώ και οι καταναλωτικές συνήθειες παίζουν τον ρόλο τους. Σύμφωνα με τους μελετητές, «ο ανταγωνισμός στην αγορά των παραγωγών, η συγκέντρωση της αγοράς λιανικής και οι συνήθειες των καταναλωτών εξηγούν σημαντικό μέρος των διαφορών στις τιμές μεταξύ των χωρών». Δεν είναι τυχαίο ότι ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας έχει αναφερθεί στην ύπαρξη ολιγοπωλιακών συνθηκών στην αγορά, μεταξύ άλλων, τροφίμων.

Οι μελετητές (Αλέξανδρος Καρακίτσιος, Θεοδώρα Κοσμά, Δημήτρης Μαλλιαρόπουλος, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Παύλος Πέτρουλας) υπολογίζουν ότι στα προϊόντα με τις υψηλότερες πωλήσεις, η εξομοίωση της δομής της ελληνικής αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών στην Ελλάδα με τα αντίστοιχα επίπεδα της Ευρωζώνης θα οδηγούσε σε μειώσεις στις διαφορές τιμών 17 ποσοστιαίων μονάδων κατά μέσον όρο.

«Υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω βελτίωσης, με παρεμβάσεις οι οποίες αυξάνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των παραγωγών, επιφέρουν αλλαγές στη δομή της αγοράς λιανικής και –σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα– έχουν στόχο να οδηγήσουν σε αυξημένο καταναλωτικό αλφαβητισμό», αναφέρει η μελέτη, απευθύνοντας μήνυμα και προς την κυβέρνηση.

Οσον αφορά τους καταναλωτές, η προτίμηση προς τα επώνυμα προϊόντα και τις μικρότερες συσκευασίες, σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους, εκτιμάται ότι έχει κάποιο επιβαρυντικό ρόλο στις τιμές.

Κατά μέσον όρο, η Ελλάδα είναι ακριβότερη (το 2023) σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης κατά 10% σε μια γκάμα 41 κατηγοριών επώνυμων τυποποιημένων προϊόντων και κατατάσσεται μεταξύ των ακριβότερων χωρών της Ευρωζώνης. Υπάρχει, βεβαίως, βελτίωση σε σύγκριση με το 2011, όταν ήταν 19% ακριβότερη. Αλλες χώρες, όμως, όπως η Ιρλανδία, επίσης μεταξύ των ακριβότερων, μείωσαν τη διαφορά από 26% το 2011 σε μόλις 2% το 2023. Κάτω από τον μέσο όρο παραμένουν χώρες όπως η Γαλλία (93%) και η Γερμανία (98%), αν και στην τελευταία η διαφορά έχει μειωθεί από το 2011, όταν ήταν 10% φθηνότερη.

Οι διαφορές σε σύγκριση με την Ευρωζώνη φτάνουν στο 129% στο ανθρακούχο νερό και στο 56% στο γάλα μακράς διαρκείας.

Η μελέτη εστιάζει ειδικότερα σε δύο επιμέρους κατηγορίες προϊόντων, τα πιο ακριβά συγκριτικά με την Ευρωζώνη προϊόντα και αυτά με τα μεγαλύτερα μερίδια πωλήσεων στην Ελλάδα.

• Στα πιο ακριβά –συγκριτικά με την Ευρωζώνη– προϊόντα, οι διαφορές φτάνουν κατά μέσον όρο στο 61%. Ενδεικτικά, ο αλεσμένος καφές είναι 50% ακριβότερος, το βούτυρο 54%, η μαργαρίνη 60% και οι χαρτοπετσέτες 100%.
• Στα προϊόντα με τα υψηλότερα μερίδια πωλήσεων στην Ελλάδα, που είναι και τα πιο αντιπροσωπευτικά για το «καλάθι» του Ελληνα καταναλωτή, η διαφορά περιορίζεται στο 3%, που σημαίνει ότι η Ελλάδα παραμένει, έστω και λίγο, ακριβότερη από την Ευρωζώνη. Αν εξαιρεθεί μάλιστα το ελαιόλαδο, το οποίο είναι 24% φθηνότερο από την Ευρωζώνη, η διαφορά Ελλάδας – Ευρωζώνης ανεβαίνει στο 5%. Ενδεικτικά, στον στιγμιαίο καφέ είναι 17% ακριβότερη, στα δημητριακά 15%, στα ανθρακούχα αναψυκτικά 15% και στο ουίσκι 7%. Εκτός από το ελαιόλαδο, φθηνότερη είναι στο σαμπουάν 13%, στο φρέσκο γάλα 8% και στις βρεφικές πάνες 4%.

Η μελέτη βασίζεται στα αποτελέσματα άλλης ευρωπαϊκής μελέτης των Dixon et al. (2023). Οι μελετητές της Τράπεζας της Ελλάδος κατασκεύασαν υποθετικές τιμές που θα ίσχυαν αν η δομή της ελληνικής αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών εξομοιωνόταν με τα αντίστοιχα δεδομένα της Ευρωζώνης και τα αποτελέσματα στα οποία κατέληξαν είναι εντυπωσιακά:

• Οι τιμές στα πιο ακριβά προϊόντα θα μπορούσαν να είναι 28%-33% χαμηλότερες, περιορίζοντας τη διαφορά των τιμών από την Ευρωζώνη από το 61% στο μισό, δηλαδή στο 31%.
• Οι τιμές στα προϊόντα με μεγάλα μερίδια αγοράς στην Ελλάδα θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 17%, κατεβάζοντας το μέσο επίπεδο τιμών στην Ελλάδα κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, στο ελαιόλαδο, που οι Ελληνες συνηθίζουν να το αγοράζουν σε μεγάλες συσκευασίες, η προσαρμογή στις ευρωπαϊκές συνήθειες θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του κατά 37%!
• Οι τιμές σε άλλα προϊόντα και υπηρεσίες. Οι μελετητές αγγίζουν και το γενικότερο θέμα των τιμών, πέραν των σούπερ μάρκετ, όπως τα μη επεξεργασμένα είδη διατροφής, ενοίκια και υπηρεσίες, με στοιχεία Ιανουαρίου 2024 από τη βάση δεδομένων Numbeo. Σύμφωνα με αυτά, τέσσερις ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο και Λάρισα) κατατάσσονται στην ομάδα των πόλεων με τις χαμηλότερες τιμές για περίπου τα μισά είδη της βάσης δεδομένων (κυρίως μη επεξεργασμένα είδη διατροφής). Για το 13% των ειδών, όπως για είδη σούπερ μάρκετ, φιάλη κρασί, εγχώρια μπίρα και αυγά, αλλά και σερβιριζόμενο καφέ, συγκαταλέγονται σε εκείνες με τις υψηλότερες τιμές. Τέλος, για το 30% των ειδών, όπως τα είδη ένδυσης και ορισμένα επεξεργασμένα είδη διατροφής (φιλέτα κοτόπουλου και εγχώρια τυριά), κατατάσσονται στον μέσο όρο.

Αποκλίσεις

Ωστόσο όπως διαπιστώνεται στην ίδια μελέτη, για ορισμένα προϊόντα οι αποκλίσεις των τιμών στην Ελλάδα από τον μέσο όρο της Ε.Ε είναι πολλαπλάσιες. Για παράδειγμα η τιμή του αλεσμένου καφέ στην Ελλάδα είναι 50% υψηλότερη από το μέσο όρο της ευρωζώνης, της μαργαρίνης κατά 60% , του ανθρακούχου νερού κατά 129%, στις χαρτοπετσέτες 100% στο γάλα μακράς διαρκείας κατά 56%.

Από την άλλη πλευρά σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παρατίθενται στην μελέτη, χώρα μας εμφανίζεται φθηνότερη σε σύγκριση με την Ε.Ε κατά 8% στο φρέσκο γάλα, κατά 24% στο ελαιόλαδο, και κατά 13% στα σαμπουάν.

Η μελέτη αποδίδει εν μέρει τις μεγάλες αυτές διαφορές στις τιμές στη δομή της ελληνικής αγοράς , αλλά και στις προτιμήσεις των Ελλήνων καταναλωτών. Όπως υπολογίζεται, όσον αφορά τα προϊόντα που είναι πιο ακριβά, π.χ. ανθρακούχα αναψυκτικά, στιγμιαίος καφές, χαρτί υγείας και δημητριακά, οι τιμές θα ήταν 28%-33% χαμηλότερες αν οι αγορές των παραγωγών και των λιανεμπόρων, αλλά και οι προτιμήσεις των καταναλωτών ευθυγραμμίζονταν με τους αντίστοιχους μέσους όρους της ευρωζώνης.

Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εξομοίωση της δομής της ελληνικής αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών στην Ελλάδα με τα αντίστοιχα επίπεδα της ευρωζώνης θα οδηγούσε σε σημαντικές μειώσεις τιμών. Συγκεκριμένα, για την ομάδα προϊόντων με τις υψηλότερες πωλήσεις στο δείγμα, η μείωση τιμών στην Ελλάδα θα έφθανε κατά μέσο όρο τις 17 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ για την ομάδα προϊόντων όπου η Ελλάδα είναι από τις πιο ακριβές χώρες η μείωση τιμών θα έφθανε κατά μέσο όρο τις 30 ποσοστιαίες μονάδες.

Καθώς στο διάστημα 2011-2023 οι διαφορές στις τιμές μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών του δείγματος μειώθηκαν συνολικά κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες, συμπεραίνεται ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης με παρεμβάσεις οι οποίες αυξάνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών, επιφέρουν αλλαγές στη δομή της αγοράς των λιανεμπόρων και – σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα – στοχεύουν στην ενίσχυση του καταναλωτικού αλφαβητισμού.

Όσον αφορά την αγορά των προμηθευτών, η αύξηση του ανταγωνισμού θα οδηγούσε σε χαμηλότερες τιμές σε όλα σχεδόν τα προϊόντα της μελέτης, καθώς, για κάθε κατηγορία προϊόντος, ο προμηθευτής με ηγετική θέση στην αγορά κατέχει μεγαλύτερο μερίδιο στην Ελλάδα σε σχέση με την ευρωζώνη. Επίσης, περαιτέρω μειώσεις στις τιμές των επώνυμων προϊόντων θα επιτυγχάνονταν από τη μεγαλύτερη διείσδυση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.

Τέλος, όσον αφορά την αγορά των σουπερμάρκετ, εκτιμάται ότι μειώσεις τιμών θα μπορούσαν να προέλθουν αφενός μεν από την αύξηση του τοπικού ανταγωνισμού ως προς τον καταναλωτή, αφετέρου δε από τη δημιουργία ενώσεων λιανεμπόρων (buying groups) ως προς τους προμηθευτές, έτσι ώστε να αντισταθμίζονται οι ολιγοπωλιακές πρακτικές των πολυεθνικών και να επιτυγχάνονται καλύτερες τιμές χονδρικής.

Διαβάστε επίσης:

Από Μυλοπόταμο και Γάζι οι «νταήδες» του άγριου ξυλοδαρμού τουριστών στο Ηράκλειο

Ηράκλειο: Στον Εισαγγελέα οδηγείται ο οδηγός της νταλίκας που παρέσυρε την ηλικιωμένη

Χανιά: Πατέρας και γιοι στα χέρια της αστυνομίας – Κατασχέθηκαν ναρκωτικά και όπλα

Πιλότος αναγκάστηκε να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου επειδή οι επιβάτες τα είχαν…«τσούξει»!

Κρήτη: Κλειστοί όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι από 12 έως 5 το απόγευμα λόγω καύσωνα

Κρήτη: Φτάσαμε τους 30 νεκρούς στα τροχαία μέσα στο 2024