Η ανήσυχη ελληνική γλώσσα

Η ελληνική γλώσσα δεν «χάνεται». Μένει πάντα σε κρίση

Ας το πούμε εξαρχής: η ελληνική γλώσσα – αυτή η τετρακισχιλιετής, αλλά απίστευτα σβέλτη κυρία – δεν κάθεται ήσυχη. Εξελίσσεται, κλωτσάει, παίζει με τα βάθη του διαδικτύου, κολλάει emojis σαν παράσημα σε λέξεις που κάποτε κουβαλούσαν το βάρος της τραγωδίας. Και δεν είναι αστείο – είναι η απόδειξη ότι οι γλώσσες δεν πεθαίνουν, απλώς αλλάζουν δέρμα.

Οι υπο-γλώσσες, τώρα. Δεν τις αντιλαμβάνεσαι πάντα, αλλά σε παρασέρνουν. Είναι οι gamers που μιλάνε μισά αγγλικά μισά greeklish, μουσικοί που μετατρέπουν τον μινιμαλισμό σε σύνταξη, πρόσφυγες που συνδυάζουν αραβικά, ελληνικά και TikTok ήχους. Η υπο-γλώσσα δεν φαίνεται, όπως μια σήραγγα στο μετρό – κι όμως κατευθύνει τη ζωή από κάτω.

Η ελληνική γλώσσα ήταν πάντα ένα χωνευτήρι. Από τα δωρικά και τα ιωνικά μέχρι τα SMS της δεκαετίας του ’90 και τα hashtags τού σήμερα. Δεν είναι η «καθαρή» μορφή που μετράει, αλλά η ικανότητά της να χωράει αντιφάσεις. Στην ίδια φράση μπορεί να σταθεί το «ὦ τέκνον» και το «bro», και να βγάζει νόημα. Η ζωντανή γλώσσα είναι ένα είδος DJ set – κάνει sampling από διαφορετικά αρχεία χρόνου και κουλτούρας, και το αποτέλεσμα, όσο αλλοπρόσαλλο κι αν φαίνεται, σε κάνει να δονηθείς. Αυτό που για τον καθαρολόγο φαίνεται «παρακμή», είναι το σημείο όπου η γλώσσα παράγει νέο νόημα. Μια λέξη δεν είναι ποτέ απλώς λέξη: είναι ένας μικρός μηχανισμός εξουσίας.

Αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι άλλο. Ποιος ορίζει το λεξιλόγιο με το οποίο περιγράφουμε τον κόσμο; Όταν λες «παράτυπος μετανάστης» αντί για «πρόσφυγας», ή «επένδυση» αντί για «ξεπούλημα», δεν αλλάζεις απλώς λέξεις. Αλλάζεις την ίδια την πραγματικότητα. Η γλώσσα είναι η πρώτη ύλη της πολιτικής, η πρώτη ύλη της σκέψης. Δεν είναι τυχαίο που κάθε νέα γενιά παλεύει να επιβάλει το δικό της ιδίωμα – είναι η πιο ειρηνική αλλά και πιο αποφασιστική μορφή επανάστασης.

Αλλά η γλώσσα φέρει και μια «εγγενή εκδίκηση». Φανταστείτε έναν influencer να προσπαθεί να κάνει σοβαρό πολιτικό σχόλιο, και η μισή του φράση να είναι hashtags. Η γλώσσα τον προδίδει. Αυτό είναι το κωμικό της δύναμής της – πάντα ξεφεύγει από τον έλεγχο εκείνων που νομίζουν ότι την κατέχουν.

Η ελληνική, λοιπόν, δεν «χάνεται». Μένει πάντα σε κρίση. Και ίσως αυτή είναι η ισχυρότερή της δύναμη. Η αέναη ικανότητα να δημιουργεί νέες φωνές μέσα από τις ρωγμές της. Κι αν κάτι μας διδάσκει η περιπέτειά της, είναι ότι κάθε λέξη που ξεστομίζουμε κουβαλάει πάνω της το αποτύπωμα ενός άλλου χρόνου, ενός άλλου κόσμου.

Πηγή: tovima.gr