Η γήρανση του πληθυσμού θα επιβαρύνει σημαντικά την οικονομία της Ελλάδας

Το δημογραφικό πρόβλημα έχει ήδη αρχίσει να εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη σε ορισμένες χώρες

Η γήρανση του πληθυσμού θα επιβαρύνει σημαντικά τις μακροπρόθεσμες προοπτικές των οικονομιών και προκειμένου να αποτρέψουν τα προβλήματα, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο οφείλουν να δράσουν άμεσα. Αυτό προειδοποιεί στην τελευταία έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).

Σύμφωνα με την έκθεση, το δημογραφικό πρόβλημα έχει ήδη αρχίσει να εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη σε ορισμένες χώρες. Στην κεντρική και Νότια Ευρώπη η πτώση του ποσοστού των ανθρώπων σε ηλικία εργασίας αναμένεται να επιβραδύνει την ανάπτυξη του ετήσιου κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 0,4% κάθε χρόνο μεταξύ 2024 και 2050. «Ηδη από σήμερα, το δημογραφικό σβήνει την ανάπτυξη του επιπέδου διαβίωσης και θα αποτελέσει εμπόδιο στην ανάπτυξη του ΑΕΠ στο μέλλον», είπε στο Reuters η επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD, Beata Javorcik.

Για τις χώρες που είχαν κομμουνιστικά καθεστώτα, η ίδια είπε ότι «γερνούν πριν πλουτίσουν», καθώς η μέση ηλικία ανέρχεται στα 37 έτη και το μέσο ΑΕΠ κατά κεφαλήν στα 10.000 δολάρια. Πρόκειται για το ένα τέταρτο του ποσού που καταγράφηκε όταν η μέση ηλικία βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο στις ανεπτυγμένες οικονομίες τη δεκαετία του 1990.

Η έκθεση αποτυπώνει μια σειρά παραγόντων που οδηγούν στην πτώση του ποσοστού γεννήσεων, από τις μεταβολές των κοινωνικών κανόνων έως τη μείωση των επαγγελματικών εισοδημάτων των γυναικών λόγω παιδιών. Ωστόσο, ενώ σχεδόν όλες οι οικονομίες που παρακολουθεί η EBRD έχουν λάβει έστω λίγα μέτρα για την υπογεννητικότητα, η Javorcik είπε ότι δεν έχουν επιφέρει κάποια ουσιαστική, βιώσιμη αλλαγή.

Η πρόκληση της παραγωγικότητας στην Ελλάδα

Πέρα από τις καθαρά δημογραφικές εξελίξεις, η EBRD υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει μία πρόσθετη πρόκληση: την αδυναμία της παραγωγικότητας να λειτουργήσει ως αντίβαρο στη μείωση του εργατικού δυναμικού. Μεταξύ 2010 και 2019 η χώρα κατέγραψε αρνητική συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (TFP).

Με άλλα λόγια, το αναγκαίο άλμα για την αντιστάθμιση του οικονομικού αντικτύπου της γήρανσης προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγικότητα είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της έκθεσης, για να αντισταθμιστεί η πίεση που θα προκαλέσει η συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας έως το 2050, η Ελλάδα θα χρειαστεί σημαντική επιτάχυνση της TFP, ξεκινώντας από ένα πολύ χαμηλό σημείο αναφοράς.

Αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτική μια στρατηγική ενίσχυσης της παραγωγικότητας, η οποία θα περιλαμβάνει επενδύσεις σε τεχνολογίες, βελτίωση δεξιοτήτων, αναβάθμιση θεσμών και ένα περιβάλλον που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να καινοτομούν.

Οι αυξήσεις στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας που απαιτούνται για να αντισταθμιστεί ο αντίκτυπος των δημογραφικών αλλαγών στο κατά κεφαλήν εισόδημα είναι μεγάλες σε σχέση με τις ιστορικές επιδόσεις

Αντιδημοφιλή μέτρα

Σύμφωνα με την EBRD, σε παγκόσμιο επίπεδο, η μετανάστευση στο επίπεδο που απαιτείται για την αντιστάθμιση της υπογεννητικότητας δεν είναι πολιτικά αποδεκτή στις περισσότερες χώρες, ενώ οι περισσότεροι πολίτες έχουν μικτά συναισθήματα σε ό,τι αφορά τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτίωση της παραγωγικότητας, αναφέρει το moneyriview.gr.

Ο μεγαλύτερος μοχλός, είπε η Javorcik, θα ήταν η καθυστέρηση του ορίου συνταξιοδότησης, ένα μέτρο που επίσης απαιτεί επανεκπαίδευση και πιθανώς αλλαγές στα συνταξιοδοτικά συστήματα. «Αυτό που χρειάζεται είναι να κάνουμε μια συζήτηση μεταξύ ενηλίκων με τους ψηφοφόρους σχετικά με το πώς είναι η κατάσταση, επειδή οι άνθρωποι τείνουν στην πραγματικότητα να υποτιμούν τη σημασία των δημογραφικών τάσεων», είπε και πρόσθεσε: «Πρέπει να ενημερώσουμε – ιδιαίτερα – τους νεότερους ψηφοφόρους, επειδή αυτοί είναι που θα επωμιστούν το βάρος των αναδιανεμητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων».

Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένα από τα μέτρα που μπορούν να αντισταθμίσουν τη μείωση των γεννήσεων δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές πολιτικά. Η έκθεση διαπίστωσε ότι η γήρανση του πληθυσμού και οι ίδιοι οι αξιωματούχοι δυσκολεύουν περισσότερο τη διαδικασία λήψης των κατάλληλων μέτρων, καθώς αρνούνται να αλλάξουν τα συνταξιοδοτικά τους συστήματα και να ενισχύσουν τη μετανάστευση.

Εξάλλου, κατά μέσο όρο σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ηγέτης μίας χώρας σήμερα είναι 60 ετών, 19 χρόνια μεγαλύτερος από τον μέσο ενήλικα. Στις αυταρχικές κυβερνήσεις, αυτό το χάσμα διευρύνθηκε περαιτέρω στις αυταρχικές κυβερνήσεις στα 26 χρόνια το 2023, από 19 χρόνια το 1960.