Ισπανία: Απότομη αύξηση της υποστήριξης προς την ακροδεξιά

Οι Ισπανοί είναι σε μεγάλο βαθμό διχασμένοι στο χάσμα δεξιάς-αριστεράς

Μια απότομη αύξηση της υποστήριξης προς την ακροδεξιά της Ισπανίας αναβιώνει τις μνήμες του εκλιπόντος δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο και γυαλίζει την κληρονομιά του μεταξύ των δυσαρεστημένων νεαρών Ισπανών, ακόμη και καθώς η αριστερή κυβέρνηση επιδιώκει να εξαλείψει τα σύμβολα του φασιστικού παρελθόντος.

Κλιπ που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη και δείχνουν τον Φράνκο να κατακεραυνώνει τα σύγχρονα δεινά πολλαπλασιάζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μαζί με αναθεωρητικά μαθήματα ιστορίας και νυχτερινά κέντρα που παίζουν techno remixes του ισπανικού ύμνου της φασιστικής εποχής, αναφέρει η Ναυτεμπορική.

Έρευνα της κρατικής δημοσκοπικής εταιρεείας CIS τον περασμένο μήνα έδειξε ότι περισσότεροι από ένας στους πέντε – 21,3% – των Ισπανών θεωρούν την εποχή του Φράνκο «καλή» ή «πολύ καλή» για τη χώρα, σε σύγκριση με 11,2% όταν τέθηκε παρόμοιο ερώτημα το 2000.

Σε μια άλλη δημοσκόπηση της CIS τον Ιούλιο, το 17,3% των Ισπανών ηλικίας 18-24 ετών δήλωσαν ότι προτιμούν μια αυταρχική κυβέρνηση από μια δημοκρατική, μια αύξηση 10 μονάδων από το 2009.

Οι Ισπανοί είναι σε μεγάλο βαθμό διχασμένοι στο χάσμα δεξιάς-αριστεράς σχετικά με το πώς να διαχειριστούν την κληρονομιά της τετραετούς δικτατορίας που ακολούθησε τον εμφύλιο πόλεμο του 1936-39, ο οποίος έληξε με τον θάνατο του Φράνκο πριν από 50 χρόνια την Πέμπτη σε ηλικία 82 ετών.

Μέχρι τώρα, η δημοκρατική Ισπανία έχει κάνει ελάχιστη ενδοσκόπηση σε σχέση με άλλα έθνη με ταραγμένο παρελθόν, όπως η Νότια Αφρική, με την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης, ή η Χιλή, με τη φυλάκιση στρατηγών από το παρελθόν στρατιωτικό καθεστώς της.

Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά της το 2018, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσες, υπό την ηγεσία των Σοσιαλιστών, έχει εντείνει τις προσπάθειές της. Έχει εκταφεί τα λείψανα των θυμάτων του φρανκισμού, έχει ορίσει χώρους καταστολής ως χώρους «δημοκρατικής μνήμης», έχει αφαιρέσει σύμβολα της εποχής του Φράνκο από δημόσιους χώρους και έχει διεξάγει διαφημιστικές καμπάνιες σχετικά με τα οφέλη της δημοκρατίας.

Το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) και το ακροδεξιό Vox αμφισβητούν αυτά τα μέτρα στο δικαστήριο, χαρακτηρίζοντάς τα διχαστικά και κομματικά, εστιάζοντας μόνο στα θύματα της μίας πλευράς.

Διείσδυση σε νεανικά κοινά μέσω social media

Εκμεταλλευόμενος το κύμα οργής για τις παραχωρήσεις σε αυτονομιστικά κινήματα και την αυξημένη μετανάστευση, το ακροδεξιό Vox έχει σχεδόν διπλασιάσει το προβλεπόμενο ποσοστό ψήφων του από το 2023.

Η πρόθεση ψήφου για το Vox ανέβηκε στο ρεκόρ του 18,9% μέχρι τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, ενώ οι δημοσκοπήσεις της CIS δείχνουν επίσης ότι η υποστήριξη του Vox μεταξύ των νέων αυξάνεται από χαμηλά μονοψήφια ποσοστά το 2019 σε διψήφια, ειδικά μεταξύ των ανδρών.

Ο βουλευτής του Vox, Μανουέλ Μαρισκάλ, δήλωσε ότι χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, «πολλοί νέοι ανακαλύπτουν ότι τα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο δεν ήταν μια σκοτεινή περίοδος, αλλά μάλλον μια περίοδος ανοικοδόμησης, προόδου και συμφιλίωσης για την επίτευξη εθνικής ενότητας».

Ο Στίβεν Φόρτι, ιστορικός στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, συμφώνησε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καλλιεργούν συγγένεια με τον αυταρχισμό, μαζί με αντικαθεστωτικές και αναθεωρητικές αφηγήσεις που υποβοηθούνται από το πέρασμα του χρόνου.

«Είναι προφανές ότι οι νέοι σήμερα δεν έχουν βιώσει τη δικτατορία, και στις περισσότερες περιπτώσεις, ούτε οι γονείς τους», δήλωσε ο Φόρτι.

Αντιπαραβαλλόμενα αφηγήματα

Οι υμνητές του δικτάτορα λένε ότι η ζωή ήταν πιο προσιτή υπό τον Φράνκο σε σύγκριση με τις τρέχουσες κρίσεις στέγασης και κόστους ζωής που επηρεάζουν δυσανάλογα τους νέους Ισπανούς. Ωστόσο, όλοι οι οικονομικοί δείκτες έχουν βελτιωθεί σημαντικά από τότε που πέθανε ο Φράνκο.

Αναφέρουν επίσης τα δημόσια έργα του Φράνκο, όπως φράγματα, νοσοκομεία και κατοικίες, καθώς και τον περιορισμό της εξάπλωσης του κομμουνισμού ή τη διατήρηση της ενότητας της Ισπανίας, ενός κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι ιστορικοί λένε ότι το καθεστώς του Φράνκο εκτέλεσε δεκάδες χιλιάδες αντιφρονούντες, λειτούργησε ένα τεράστιο δίκτυο φυλακών και στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας και βασάνισε κρατούμενους. Τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα και τα περιφερειακά αυτονομιστικά κινήματα απαγορεύτηκαν, ενώ οι γυναίκες χρειάζονταν άδεια από τους συζύγους ή τους πατέρες τους για βασικές διοικητικές διαδικασίες.

Η λογοκρισία και η μυστική αστυνομία επέβαλαν το μείγμα ισπανικού εθνικισμού και υπερ-καθολικισμού του Φράνκο. Εκατομμύρια άνθρωποι πήγαν στην εξορία, φεύγοντας από την καταστολή και την πείνα.

Μέτρα κατά του φρανκισμού

Η κυβέρνηση της Μαδρίτης έχει δεσμευτεί να διαλύσει το Ίδρυμα Φράνκο, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ιδρύθηκε από τους υποστηρικτές του εκλιπόντος δικτάτορα, αλλά η διαδικασία αναμένεται να είναι χρονοβόρα και τελικά να επιλυθεί δικαστικά.

«Μπορούν να το σβήσουν και να το θέσουν εκτός νόμου, αλλά ποτέ δεν θα σβήσουν τις ιδέες. Θα συνεχίσουν να ρέουν με τον χρόνο, επομένως είναι ένα ολοκληρωτικό μέτρο που δεν θα μας οδηγήσει πουθενά», δήλωσε στο Reuters ο πρόεδρος του ιδρύματος, Χουάν Τσίτσαρο.

Ο Τσίτσαρο είπε ότι η αριστερή κυβέρνηση συχνά χρησιμοποιούσε την «κάρτα του Φράνκο» για να αποσπάσει την προσοχή από άλλα προβλήματα.

Ο Εμίλιο Σίλβα, ο οποίος ηγείται μιας ομάδας που αγωνίζεται για τα θύματα του Φρανκισμού, είπε ότι ο Φράνκο δεν είχε ποτέ πραγματικά φύγει.

«Ο Φρανκισμός παραμένει στην Ισπανία. Υπάρχουν εκατοντάδες ίχνη. Ο Φράνκο είναι ακόμα θαμμένος σε έναν τάφο που πληρώθηκε με τους φόρους μου».

Η Καρμίνα Γκούστραν, ιστορικός που ηγείται των επετειακών εκδηλώσεων της κυβέρνησης με τίτλο «Ισπανία: 50 Χρόνια Ελευθερίας», δήλωσε στο Reuters ότι πρέπει να αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση και τις αναθεωρητικές αφηγήσεις με ενισχυμένα προγράμματα εκπαίδευσης και ψηφιακού γραμματισμού.

Η Ισπανία πρέπει να εγκαταλείψει την ιδέα ότι η ταφή του παρελθόντος θα γεννούσε μια υγιή δημοκρατία, πρόσθεσε.

«Δεν μπορείς να κλείσεις μια πληγή που δεν έχει επουλωθεί. Αν δεν καθαριστεί, θα μολυνθεί», είπε.