Οι ελληνοϊνδικές σχέσεις και ο ρόλος των Διασπορών

Του Βασίλειου Σύρου-Οι διασπορές στον σύγχρονο κόσμο

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από καταλυτικές τεχνολογικές εξελίξεις έχουν προκύψει σοβαροί προβληματισμοί γύρω από την ήπια ισχύ και το διασπορικό γίγνεσθαι.

Για ένα μικρό κράτος, όπως η Ελλάδα, οι κοινότητες του εξωτερικού συνιστούν μια μορφή νοητού ζωτικού χώρου (Lebensraum). Η διασπορά διαθέτει ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων από τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών και την ανάγνωση των διεθνών εξελίξεων μέχρι την μετουσίωση της εξωτερικής πολιτικής, της στρατηγικής κουλτούρας, των αξιών και της δημόσιας διπλωματίας της χώρας καταγωγής σε απτά εγχειρήματα με αποδέκτη τη χώρα υποδοχής.

Η αλματώδης άνοδος της Ινδίας ως παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής δύναμης έχει αναπόδραστα δώσει ώθηση σε νέες προσεγγίσεις για το πώς η ινδική διασπορά μπορεί να λειτουργήσει ως κρίσιμο εργαλείο ήπιας ισχύος.

H Ινδία θα μπορούσε να αναζητήσει τρόπους να συνδιαλεχθεί με χώρες, όπως η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αρμενία, οι οποίες έχουν πλούσια εμπειρία στο φαινόμενο της διασποράς και μάλιστα συγκαταλέγονται στους στενούς στρατηγικούς εταίρους της μεγάλης ασιατικής χώρας.

Η πρόσφατη επαναπροσέγγιση Ελλάδας-Ινδίας, η οποία παρατηρείται τα προηγούμενα τρία έως τέσσερα χρόνια, είναι απότοκο πολιτικής βούλησης και συστηματικών κυβερνητικών επαφών, συναντήσεων και συμφωνιών. Παρ’όλα αυτά, δεν έχει ακόμη τον επιθυμητό αντίκτυπο και αποτελέσματα στη λεγόμενη Track II diplomacy, δηλαδή τον διάλογο μη κρατικών δρώντων. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ασυμμετρία ανάμεσα στο μέγεθος της ινδικής κοινότητας στην Ελλάδα και την ισχνή και μη συγκροτημένη ελληνική παρουσία στην ινδική υποήπειρο.

Από την άλλη πλευρά, τόσο η Ελλάδα όσο και η Ινδία διαθέτουν ακμάζουσες κοινότητες σε άλλες χώρες, ειδικά στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου συντελούνται κομβικές διεργασίες στο πολιτικό και το οικονομικό επίπεδο. Η διάδραση της ελληνικής και της ινδικής διασποράς θα μπορούσε να προσδώσει μια νέα διάσταση στη σημερινή φάση των ελληνο-ινδικών σχέσεων.

Η ινδική διασπορά στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο

Το μέγεθος της ινδικής διασποράς, με βάση τα νούμερα των Non-Resident Indians (NRIs) και των People of Indian Origin (PIOs), είναι ουσιαστικά συγκρίσιμο με εκείνο του πληθυσμού ενός μεσαίου ευρωπαϊκού κράτους, όπως η Πολωνία:. υπερβαίνει τα 35 εκατ. άτομα, είναι με διαφορά η μεγαλύτερη στον κόσμο και ακολουθούν η μεξικανική, η ρωσική και η κινεζική, καθεμία από τις οποίες αριθμεί 10-11 εκατ. άτομα.

Οι ΗΠΑ φιλοξενούν περίπου 5,5 εκατ. άτομα ινδικής καταγωγής και το Ηνωμένο Βασίλειο γύρω στα 2 εκατ. Στις ΗΠΑ, στελέχη ινδικής προέλευσης κατέχουν θέσεις κλειδιά στη Silicon Valley καθώς και στον τομέα της υγείας. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι σχεδόν το 15% των νεοφυών επιχειρήσεων (startups) ιδρύονται από άτομα με ινδικές ρίζες και πάνω από το 17% του ιατρικού προσωπικού της χώρας είναι ινδικής καταγωγής. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σχεδόν 1,200 ινδικές εταιρείες με συνολικό κύκλο εργασιών άνω των 72 δισεκατ. στερλίνων (= 95 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ) απασχολούν περίπου 130.000 εργαζόμενους. Στον πολιτικό στίβο, προσωπικότητες, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Rishi Sunak, και υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη, όπως η Priti Patel και η Suella Braverman, είναι σημαντικοί εκφραστές της ενσωμάτωσης και εκπροσώπησης του ινδικού στοιχείου στη βρετανική κοινωνία.

Η ινδική διασπορά έχει αναγνωριστεί ως μία από τις βασικές συνιστώσες της διπλωματίας και της ήπιας ισχύος της Ινδίας. Ο Ινδός πρωθυπουργός Narendra Modi αναφέρθηκε στη διασπορά ως «Vishwa Bandhu» («Παγκόσμιο Φίλο»), υπογραμμίζοντας τη διαχρονική της αξία ως πρέσβειρας της ινδικής πολιτισμικής κληρονομιάς. Η μεγαλοπρεπής εκδήλωση Howdy Modi, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Houston στις 22 Σεπτεμβρίου 2019, προσείλκυσε πάνω από 50.000 Ινδοαμερικανούς και κορυφώθηκε με την εμφάνιση από κοινού του κου Modi με τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump.

Αυτό το event μπορεί να ιδωθεί ως ενδεικτικό παράδειγμα του πώς η κινητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού δύναται να προβάλει την ήπια ισχύ της Ινδίας και συνάμα να συντελέσει στην περαιτέρω σύσφιγξη των διμερών σχέσεων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικονομική και πολιτική επιρροή της ινδικής κοινότητας εκδηλώθηκε με την υποστήριξη της στρατηγικής παρέμβασης της Ινδίας στη μετά–Brexit εποχή καθώς και τις διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (Free Trade Agreement), οι οποίες ξεκίνησαν το 2022 και ολοκληρώθηκαν με την υπογραφή της συμφωνίας το 2025.

Η ινδική διασπορά έχει επενεργήσει στη διαμόρφωση της διεθνούς φήμης της Ινδίας μέσω του έργου που επιτελεί στον ακαδημαϊκό χώρο, την τεχνολογία και τη φιλανθρωπία. Φορείς, όπως η Indiaspora, η United States India Political Action Committee, η India Association of America, το US–India Business Council και το Global Indian Forum, αποβλέπουν στο να οικοδομήσουν γέφυρες σύνδεσης ανάμεσα στην Ινδία και τους πολίτες της σε ολόκληρο τον πλανήτη, διευκολύνοντας τον πολιτικό διάλογο, πολιτισμικές ανταλλαγές και επενδύσεις.

Η ινδική παρουσία στους τομείς της τεχνολογίας, της ψηφιακής καινοτομίας και της διπλωματίας για το κλίμα έχει συνεισφέρει στην εδραίωση της εικόνας (branding) της Ινδίας ως μιας μοντέρνας χώρας ταγμένης στα δημοκρατικά ιδεώδη και την παραγωγή και απρόσκοπτη διάδοση της γνώσης.

Οι συνέργειες ανάμεσα στην ελληνική και την ινδική διασπορά

Η ινδική διασπορά μπορεί να αντλήσει πολύτιμα μαθήματα από τη συνοχή και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής και ιστορικής ταυτότητας του απόδημου Ελληνισμού. Παρά το μικρό της μέγεθος, η ελληνοαμερικανική κοινότητα έχει καταδείξει πώς μια μικρή αλλά εξαιρετικά δυναμική ομάδα δύναται να ασκεί πολιτική επιρροή και να προωθεί τα στρατηγικές φιλοδοξίες της γενέτειρας.

Από την άλλη πλευρά, η ελληνική διασπορά μπορεί να εμπνευστεί από την ικανότητα της Ινδίας να αναδεικνύει επαγγελματικά στελέχη παγκόσμιας εμβέλειας και να δημιουργεί και να διατηρεί διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στη μητρόπολη και τις ινδικές κοινότητες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Επιπλέον, η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει το ινδικό μοντέλο δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στην καινοτομία και την τόνωση της επιχειρηματικότητας.

Οι δύο διασπορές μπορούν να δρομολογήσουν τη σύσταση επιτροπών ή ομάδων εργασίας στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τεχνογνωσίας με άξονα τα κοινά τους συμφέροντα και επιδιώξεις.

Οργανωτικά μορφώματα με αυτήν ακριβώς την αποστολή θα μπορούσαν να αναλάβουν αμοιβαία επωφελείς πρωτοβουλίες σε τομείς, όπως η ναυτιλία, η τεχνολογία, η εκπαίδευση, ο τουρισμός, η βιώσιμη ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία.

Αναμφίβολα, η ολοένα και πιο έντονη παρουσία της Ινδίας στην ανατολική Μεσόγειο και το άνοιγμά της στις ευρωπαϊκές αγορές σε συνάρτηση με τη διακεκριμένη θέση της Ελλάδας ως κατεξοχήν ναυτικού έθνους και ενεργειακού κόμβου αποτελούν καίρια εναύσματα για συντονισμένη δράση και lobbying σε διάφορα φόρα και κέντρα χάραξης πολιτικής, στρατηγικού σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων.

Ένα ευρύτερο δίκτυο ελληνικών και ινδικών κοινοτήτων θα μπορούσε να ενδυναμώσει την πολιτιστική διπλωματία και των δύο χωρών, τονίζοντας τους βαθείς πολιτισμικούς δεσμούς μεταξύ της Ελλάδας και της Ινδίας και τις διακλαδώσεις τους στην ιστορία και το μέλλον της ελληνικής και της ινδικής διασποράς.

Ομολογουμένως, η σύμπραξη ανάμεσα στην Αθήνα και το Νέο Δελχί στους τομείς του εμπορίου και της άμυνας βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο. Επίσης, στο Global Soft Power Index 2025 που κατάρτισε η Brand Finance, η Ελλάδα και η Ινδία κατατάσσονται 34η και 30η, αντίστοιχα, κάτι που καθιστά επιτακτική την ανάγκη εξεύρεσης νέων μηχανισμών και μεθόδων αύξησης του αποτυπώματός τους.

Η αλληλεπίδραση και συνεργασία των ελληνικών και ινδικών κοινοτήτων μπορεί να συμβάλλει στην προώθηση της κοινής ατζέντας της ελληνικής και της ινδικής ηγεσίας. Στις ΗΠΑ, η ελληνική κοινότητα έχει μακρά παράδοση εμπλοκής στα πολιτικά πράγματα και έχει αναδείξει σημαίνοντες γερουσιαστές και πολιτειακούς βουλευτές, ενώ οι Ινδοαμερικανοί ενεργοποιούνται κυρίως στους χώρους της οικονομίας και της τεχνολογίας.

Στη Μεγάλη Βρετανία, η ινδική κοινότητα έχει βαρύνουσα παρουσία στα πολιτικά τεκταινόμενα, ενώ οι δραστηριότητες του ελληνικού παράγοντα (πλοιοκτήτες κλπ.) περιστρέφονται περισσότερο γύρω από την οικονομία.

Το ελληνικό και το ινδικό στοιχείο μπορούν συνδυαστικά να εκμεταλλευτούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, το πολιτισμικό απόθεμα καθώς και το πολιτικό και οικονομικό κεφάλαιο που διαθέτουν στο εξωτερικό προκειμένου να διερευνήσουν προοπτικές αλληλοϋποστήριξης και επέκτασης και σε άλλους τομείς και συνακόλουθα να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά στο πεδίο της ελληνο-ινδικής συνεργασίας.

Πηγή: Ναυτεμπορική