Του Κώστα Συνολάκη – Οι 17 επιβεβαιωμένοι νεκροί στην Αλταντίνα βρέθηκαν στη Δυτική Αλταντίνα, όπου δεν στάλθηκαν SMS εγκαίρως και δεν δόθηκε έγκαιρη εντολή εκκένωσης. Οι πυρκαγιές που εξακολουθούν να καίνε στο Λος Αντζελες ανάγκασαν περίπου 180.000 κατοίκους να εκκενώσουν τα σπίτια τους, δηλαδή περίπου το 5% του πληθυσμού. Εχουν σκοτώσει μέχρι στιγμής 28 ανθρώπους.
Για να καταλάβετε την έκταση, φανταστείτε ταυτόχρονες, μεγάλες πυρκαγιές και στην Πεντέλη και στον Υμηττό, και να καίγονται εκατοντάδες σπίτια στην Εκάλη, στην Πολιτεία και συγχρόνως στην Αγία Παρασκευή και στου Παπάγου, μαζί με δεκάδες σπίτια στο Κρυονέρι. Σενάριο χολιγουντιανό. Οι πυρκαγιές στο Λος Αντζελες ήταν δύσκολο να τεθούν υπό πλήρη έλεγχο, και αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει συνδυασμός ισχυρών ανέμων, συσσωρευμένης ξηρής βλάστησης και πυροσβεστικών πόρων που διασκορπίζονται σε πολλές ταυτόχρονες πυρκαγιές. Οι πυροσβέστες έσωσαν αμέτρητες ζωές, σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, σε μεικτές αστικές – δασικές περιοχές (αγγλιστί wildland urban interface ή σε σύντμηση WUI), με ανέμους που έφθασαν τα 160 χλμ./ώρα και που άλλαζαν κατευθύνσεις με μη αναμενόμενο τρόπο.
Μια ανεξέλεγκτη καταστροφή είναι συνήθως το αποτέλεσμα μιας σειράς αστοχιών, ξεκινώντας από την αδυναμία μας μέχρι τώρα ως παγκόσμια κοινότητα να πάρουμε τα μέτρα που χρειάζονται ώστε να σταθεροποιήσουμε το κλίμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ακραίες βροχοπτώσεις του 2022 και του 2023 και η ακραία ξηρασία του 2024 στη Νότια Καλιφόρνια δημιούργησαν πολύ πρόσφορες συνθήκες για μεγαπυρκαγιές. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα αν τα καλώδια ηλεκτροδότησης παρήγαγαν σπινθήρες ταλαντευόμενα στους ισχυρούς ανέμους και προκάλεσαν τις πυρκαγιές. Υπάρχουν αναφορές ανεξάρτητων παρατηρητών για πολυάριθμα «σφάλματα» στα δίκτυα ηλεκτροδότησης λίγο πριν από τις πυρκαγιές. Hδη έχουν κατατεθεί οι πρώτες αγωγές εναντίον της εταιρείας ηλεκτροδότησης που εξυπηρετεί την Αλταντίνα. Υπάρχουν επίσης ερωτήματα σχετικά με τις παροχές νερού στους πυροσβεστικούς κρουνούς, ένα γνωστό πρόβλημα σε μεγάλες πυρκαγιές. Σε κάθε αθλητική ομάδα που πηγαίνει στα ντους μετά την προπόνηση παρατηρείται ότι το πρώτο άτομο κάτω από το ντους έχει μεγάλη ροή, αλλά όταν μπαίνει το τελευταίο άτομο η ροή μειώνεται σημαντικά. Το ίδιο συμβαίνει και όταν υπάρχουν πολλές πυρκαγιές συγχρόνως. Για αυτόν τον λόγο το Σαν Φρανσίσκο που κάηκε μετά τον σεισμό του 1906 έχει ξεχωριστό σύστημα υδροδότησης για τους πυροσβεστικούς κρουνούς και ξεχωριστό για την πόλη.
Το γεγονός ότι υπήρξε σχετικά περιορισμένος αριθμός θυμάτων στο Λος Aντζελες ήταν λόγω του ότι έγιναν έγκαιρες εκκενώσεις με καταιγισμούς από SMS, μια τεράστια αλλαγή για τις ΗΠΑ σε σχέση με το καλοκαίρι του 2023, όταν μια μικρή λιβαδοπυρκαγιά στο Μάουι της Χαβάης σκότωσε πάνω από εκατό άτομα. Εξήγησα τότε (όπως είχα κάνει και στο Μάτι) ότι θρηνήσαμε τόσο πολλά θύματα επειδή δεν υπήρξε καμία προειδοποίηση για τους 10.000 κατοίκους της πόλης Λαχάινα, που κάηκε ολοσχερώς. Μετά την καταστροφή στο Μάουι, όλοι οι κάτοικοι στις ΗΠΑ έλαβαν δοκιμαστικά μηνύματα στα κινητά τους τηλέφωνα, όπως γίνεται εδώ με το 112. Στην Ελλάδα το 112 δοκιμάστηκε και λειτούργησε τρία χρόνια νωρίτερα. Οι Αρχές του Λος Aντζελες έστειλαν πολλαπλά μηνύματα για να ειδοποιήσουν τους κατοίκους να απομακρυνθούν. Στην πυρκαγιά του Πάλισεϊντς, κάποια μηνύματα ήταν ασαφή: «Eχει εκδοθεί προειδοποίηση εκκένωσης στην περιοχή σας», εγείροντας το ερώτημα σε ποια περιοχή αναφέρονταν. Πολλοί τα έλαβαν ενώ βρίσκονταν αρκετά μακριά από τις πληγείσες περιοχές. Μεγάλος αριθμός μηνυμάτων ήταν πιο συγκεκριμένα «Εχει εκδοθεί εντολή εκκένωσης για το Μαλιμπού ανατολικά του Λος Φλόρες. Φύγετε τώρα», αλλά δεν έδιναν οδηγίες προς τα πού να κατευθυνθούν οι κάτοικοι ή ποια διαδρομή να ακολουθήσουν, δημιουργώντας κάποια σύγχυση καθώς όλες οι γύρω περιοχές ήταν ήδη υπό εντολές εκκένωσης. Κάποια SMS χρησιμοποίησαν τοπωνύμια άγνωστα ακόμη και στους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής. Η πιο τραγική αστοχία ήταν στη Δυτική Αλταντίνα, όπου τα SMS έφθασαν στις 3.25 π.μ., όταν ήδη καιγόταν η περιοχή, αρκετές ώρες μετά την αρχή της πυρκαγιάς, μόλις 2 χλμ. ανατολικότερα, δηλαδή στην Ανατολική Αλταντίνα, όπου είχε εκδοθεί εντολή εκκένωσης άμεσα.
Για όσους δεν πιστεύουν ότι η εντολή εκκένωσης θα είχε σώσει πολλές ζωές στο Μάτι το 2018, και υποστήριζαν δημόσια ότι οι προληπτικές εκκενώσεις δεν είναι αποτελεσματικές «γιατί δημιουργούν πανικό» και δεν γίνονται σε μικρό χρόνο, αυτοί όλοι ας πληροφορηθούν ότι οι 17 επιβεβαιωμένοι νεκροί στην Αλταντίνα βρέθηκαν στη Δυτική Αλταντίνα, δηλαδή εκεί όπου δεν στάλθηκαν SMS εγκαίρως και δεν δόθηκε έγκαιρη εντολή εκκένωσης. Ηδη έχει ξεκινήσει έρευνα για τους λόγους της αδικαιολόγητης καθυστέρησης. Κοιτάζοντας μπροστά, το Λος Αντζελες έχει ένα μνημειώδες έργο, να σχεδιάσει την ανάκαμψή του και να οικοδομήσει μια πιο ανθεκτική πόλη. Το έργο της προετοιμασίας για την επόμενη καταστροφή δεν είναι το ίδιο δύσκολο. Μπορούμε να κάνουμε πολλά για να βελτιώσουμε το 112 και εδώ και στο Λος Αντζελες. Ενα πιο αποτελεσματικό σύστημα προειδοποίησης σε σχέση με αυτό που έχουμε τώρα θα πρέπει να παρέχει συγκεκριμένες πληροφορίες, όπως χάρτες με διαδρομές προς τα πού πρέπει κανείς να καταφύγει, και ενδεικτικά πόσος χρόνος υπάρχει για να φθάσει έως εκεί. Αυτό ήταν το αρχικό μας όραμα, όταν εγώ και ο Γιώργος Καραγιάννης είχαμε προτείνει την άμεση υλοποίηση του 112, αμέσως μετά την καταστροφή στο Μάτι και τη μελέτη εκκένωσης που συντάξαμε με συνεργάτες από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Ελλάδα. Η τεχνολογία υπάρχει για υπολογισμό χιλιάδων σεναρίων με διαφορετικές καιρικές συνθήκες και στη συνέχεια μηχανική μάθηση, ώστε να γίνονται δυνατές σε πραγματικό χρόνο εκτιμήσεις για τις βέλτιστες στρατηγικές εκκένωσης και πυρόσβεσης. Επίσης προϋποθέτει σοβαρή προσέγγιση και όχι χρηματοδοτήσεις για χρηματοδοτήσεις, εδώ διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές.
Ενας τέτοιος σχεδιασμός σεναρίων επιτρέπει επίσης ρεαλιστικές ασκήσεις εκκένωσης οικισμών και πιο δυναμική διαχείριση πυροσβεστικών πόρων. Μαζί με την ενσωμάτωση αναλύσεων και προβλέψεων από δορυφορικές εικόνες (ένα σύστημα που ο Βαγγέλης Βουκουβάλας έχει ήδη αναπτύξει στην Ιταλία για πλημμύρες), σε συνδυασμό με δεδομένα από θερμικές κάμερες, κάμερες επιτήρησης και κυκλοφορίας, μετεωρολογικούς σταθμούς και μετρητές στάθμης, η διαχείριση εκτάκτων αναγκών μπορεί να υποβοηθηθεί σημαντικά και να οδηγήσει σε πιο γρήγορες και καλύτερες αποφάσεις και πιο στοχευμένες εκκενώσεις. Ολοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η επένδυση στην πυρόσβεση είναι σαν την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σε καρδιοπαθή, δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση, όσο και αν κερδίζει χρόνο. Η προσαρμογή χρειάζεται χρόνια για να δείξει αποτελέσματα, αλλά είναι πιο βιώσιμη, καθώς πάντα θα υπάρχουν γεγονότα των οποίων η σφοδρότητα θα μας εκπλήσσει δυσάρεστα λόγω της κλιματικής αλλαγής.
* Ο κ. Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός και καθηγητής φυσικών καταστροφών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες.
(πρώτη δημοσίευση kathimerini.gr)
Ακολουθήστε μας στο Google News για να ενημερώνεστε για τα τελευταία νέα
