Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια ιστορική καμπή
Είτε θα χαράξει μια πραγματική, σοβαρή, εθνική στρατηγική για την αγροτική παραγωγή, είτε σε λίγα χρόνια η συζήτηση για τον πρωτογενή τομέα θα μοιάζει με αναδρομή σε μια παλιά εποχή, σε μια οικονομική δραστηριότητα που χάθηκε επειδή την αφήσαμε να σβήσει.
Σε όλο τον κόσμο σημάδι της οικονομικής ανάπτυξης και της προόδου (εάν φυσικά την περιορίσουμε στην οικονομική μεγέθυνση) είναι η μείωση της βαρύτητας του πρωτογενούς τομέα στην οικονομία, με συμβολική αποτύπωση την υποχώρηση του ποσοστού συμβολής του στο συνολικό ΑΕΠ μιας χώρας.
Αυτό βεβαίως δεν σχετίζεται μόνο με το εάν μειώνεται η αγροτική παραγωγή, αλλά πρωτίστως με το ότι η προστιθέμενη αξία σε άλλους κλάδους και ιδίως στην υψηλής τεχνολογίας μεταποίηση είναι πολύ μεγαλύτερη.
Έτσι και στη χώρα από 6,9% του ΑΕΠ το 1995 σήμερα η προστιθέμενη αξία του πρωτογενούς τομέα στην ελληνική οικονομία είναι 3,3%. Παρ’ όλα αυτά παραμένει πιο υψηλό το ποσοστό από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ολοένα και περισσότερο όποιος θέλει να προτείνει ένα αναπτυξιακό υπόδειγμα ή μια αναπτυξιακή στρατηγική συνήθως δεν περιλαμβάνει στον ίδιο βαθμό με άλλους τομείς την αγροτιά. Δεν βρίσκει κανείς διακηρύξεις που να θεωρούν ότι ο πρωτογενής τομέας μπορεί να είναι «οικονομική ατμομηχανή», όπως η ενέργεια ή το real estate, δύο κλάδοι που συχνά επανέρχονται στη σχετική συζήτηση, ή τον τουρισμό που εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως η «βαριά βιομηχανία».
Σε πρώτη ανάγνωση οι αριθμοί είναι αδυσώπητοι: ο τουρισμός για παράδειγμα αντιπροσωπεύει (στοιχεία 2023) το 13% του ΑΕΠ ως άμεση προστιθέμενη αξία, ενώ ο κλάδος της ενέργειας ήδη το 2017 υπολογιζόταν ότι είχε άμεση συμβολή 3,7% του ΑΕΠ. Όσο για το real estate είχε το 45% των άμεσων ξένων επενδύσεων το 2024, δηλαδή πάνω από 1% του ΑΕΠ.
Σημαίνει, όμως, αυτό ότι η λύση είναι να ξεπατώνουμε χωράφια και να τα κάνουμε ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, οικόπεδα, ή να βάζουμε ΑΠΕ στη θέση των καλλιεργειών;
Ο κυνικός θα έλεγε ότι αυτή η τάση είναι μονόδρομος, θα σημείωνε ότι αυτοί οι κλάδοι έχουν σημαντικές προοπτικές ενώ θα υπογράμμιζε ταυτόχρονα ότι ήδη στη χώρα μας συχνά καλούμαστε να διαλέξουμε μεταξύ ακριβότερων – αν και ποιοτικότερων – ντόπιων αγροτικών προϊόντων και φτηνότερων εισαγόμενων.
Όμως, ούτε η οικονομία ούτε η ζωή λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο ή δεν θα έπρεπε να λειτουργούν.
Ο πρωτογενής τομέας στη χώρα μας αφορά ακόμη και σήμερα πάνω από 400.000 ανθρώπους, που σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ απασχολούνται σε αυτόν. Έχει μειωθεί, αλλά παραμένει ένα πολύ μεγάλο τμήμα της χώρας και σε αρκετές περιοχές αυτοί οι άνθρωποι είναι όχι απλώς η ραχοκοκαλιά των τοπικών κοινωνιών αλλά και το όριο πριν περάσουμε στην πλήρη ερήμωση.
Έπειτα η αγροτική παραγωγή παραμένει ένα στοιχείο της ικανότητας αυτής της χώρας να υπάρχει. Παρότι υποτίθεται ότι ζούμε σε μια εποχή «παγκοσμιοποίησης» όπου είναι χίμαιρα να πιστεύει ένα κράτος ότι θα είναι παραγωγικά αυτάρκες, εντούτοις πρέπει να μπορούμε να παράγουμε ένα σημαντικό μέρος της διατροφής μας. Ακόμη και ένα δεν μπορούμε εύκολα να πετύχουμε την «διατροφική κυριαρχία», οφείλουμε να διατηρήσουμε μια παραγωγική ικανότητα.
Επιπλέον, αυτό που οι αριθμοί δεν δείχνουν είναι ότι η αγροτική παραγωγή συνδέεται με άλλους τομείς της οικονομίας, όπως η μεταποίηση και στο επίπεδο των επεξεργασμένων προϊόντων μπορεί κανείς να δει πολύ μεγάλες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης και της υπαρκτής αγοράς για ποιοτικά προϊόντα, για προϊόντα με ελεγμένη προέλευση ή για προϊόντα με υψηλές προδιαγραφές ως προς την παραγωγή.
Όμως, ο πρωτογενής τομέας είναι και ένα στοιχείο πολιτισμού. Διατηρεί ζωντανή μια σχέση με τη γη, με την ύπαιθρο, με δεξιότητες και πολιτισμικά στοιχεία που δεν πρέπει να αφήσουμε να χαθούν. Και βέβαια υπό προϋποθέσεις είναι και ένας τρόπος για την προστασία του περιβάλλοντος και για όρια στην αστικοποίηση και οικοπεδοποίηση.
Στην πραγματικότητα, στον πυρήνα της έκρηξης της αγροτιάς δεν βρίσκονται απλώς κάποιες δίκαιες διεκδικήσεις (αρκεί να αναλογιστούμε ότι ακόμη δεν έχουν πλήρως αποζημιωθεί για φυσικές καταστροφές) αλλά η αγωνία για το ενδεχόμενο η χώρα να γυρίσει την πλάτη στην αγροτική παραγωγή, να την περιφρονήσει, να την αφήσει να συρρικνωθεί και τελικά να μαραζώσει. Γιατί όσο τα πράγματα θα γίνονται πιο δύσκολα, τόσο θα απογοητεύονται όσοι σήμερα εργάζονται στον πρωτογενή τομέα, τόσο πιο απρόθυμοι θα γίνονται νέοι να στραφούν προς τη γη (το γεγονός πως βλέπουμε νέους αγρότες στις κινητοποιήσεις οφείλεται ακριβώς στο ότι τα προηγούμενα χρόνια νέοι άνθρωποι στράφηκαν στον πρωτογενή τομέα), τόσο τα χωριά θα γίνονται κοινότητες συνταξιούχων, τόσο θα βλέπουμε ελαιώνες και αμπελώνες και χωράφια να μην καλλιεργούνται. Θυμηθείτε πόσες φορές συζητήσαμε σε μεγάλες πυρκαγιές ότι ένα από τα προβλήματα πλέον είναι και οι ακαλλιέργητες εδώ και χρόνια αγροτικές εκτάσεις.
Είναι, όμως, αυτό ένα μέλλον που θεωρούμε ότι αξίζει σε αυτή τη χώρα;
Γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να ακούσουμε την αγωνία των αγροτών. Να δούμε τα μπλόκα όχι ως «παραβατικότητα» ή ως «εγκληματικές οργανώσεις» αλλά την κραυγή μιας αγροτιάς που διεκδικεί να είναι τμήμα του μέλλοντος αυτής της χώρας. Να δούμε τι μπορεί να γίνει ως προς τα άμεσα αιτήματα, αλλά πάνω από όλα να δούμε πώς μπορεί ο πρωτογενής τομέας να παραμένει τμήμα της οικονομικής και δυναμικής της χώρας και αναπόσπαστο τμήμα του αναπτυξιακού της υποδείγματος.
Πηγή: in.gr
