Κρήτη: «Ξαναζωντανεύουν» οι ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου – Δείτε φωτογραφίες

 Τι δήλωσε στο Cretaone ο Πρόεδρος της Αναπτυξιακής Λασιθίου, Γιάννης Στεφανάκης 

Ένα όνειρο πολλών χρόνων για το Λασίθι παίρνει «σάρκα και οστά», καθώς οι παραδοσιακοί ανεμόμυλοι «ξαναζωντανεύουν» στο κέντρο του Λασιθιώτικου κάμπου, αντλώντας νερό όπως έκαναν παλιά.

Ο κ. Γιάννης Στεφανάκης, πρόεδρος της Αναπτυξιακής Λασιθίου μίλησε στο Cretaone.gr για την συλλογική προσπάθεια, τους στόχους αλλά και τη βιωσιμότητα του έργου, καθώς όπως δήλωσε «η αναστήλωση των αντλητικών ανεμόμυλων σημαίνει πολλά για την περιοχή και ιδιαίτερα την τοπική οικονομία στο Λασίθι».

Αρχικά, ανέφερε πως «η αναστήλωση πραγματοποιείται σε συνέχεια της προσπάθειας που είχε ολοκληρωθεί το 2020 με την ένταξή τους στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO».

Συνέχισε λέγοντας: «Πρόκειται για ένα διεθνές ευρωπαϊκό έργο μέσα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Med H₂ (INTERREG Euro-MED) που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον και δίνει στο Λασίθι μας μια νέα προοπτική (με επικεφαλή τον οργανισμό υδραυλικού εξοπλισμού Κορσικής (Office d’Equipement Hydraulique de Corse)».

«Ο σχεδιασμός του προγράμματος συνεχίζεται μέσω της Αναπτυξιακής Λασιθίου και υλοποιείται με το έργο αυτό που έχει συνολικό προϋπολογισμό 437.300 € για την Αναπτυξιακή Λασιθίου και 257.512 € για τον Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, και επιλέχθηκε ανάμεσα σε δεκάδες προτάσεις από όλη τη Μεσόγειο». 

Συγκεκριμένα, έχει γίνει η έγκριση του προγράμματος ώστε να ξεκινήσει η υλοποίηση της αναστήλωσης ενώ η διάρκεια του όλου εγχειρήματος είναι από σήμερα 1 Σεπτεμβρίου μέχρι και 45 μήνες αργότερα.

 ayla.culture.gr

Η ιστορία των Ανεμόμυλων – Από το 1800 στο σήμερα 

Οι ανεμόμυλοι καταγράφονται στα τέλη του 1800 στο Οροπέδιο Λασιθίου, γνωστό και ως «το αρχαιότερο αιολικό πάρκου του κόσμου».

Αρχικά ήταν ξύλινοι και αντλούσαν νερό από τα πηγάδια και τις καλλιέργειες ενώ στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε μεταλλικούς με τη μορφή που έχουν σήμερα.

Εμπνευστής και κατασκευαστής του πρώτου ξύλινου αντλητικού ανεμόμυλου ήταν ο Εμμανουήλ Παπαδάκης, ο επονομαζόμενος «Σπιρτοκούτης». Η ιδέα του παρουσιάστηκε το 1890 και την εμπνεύστηκε από τους αλευρόμυλους, κάνοντας το Λασίθι πλούσιο, καθώς όλη η περιοχή, του οφείλει τη μετέπειτα αγροτική και τουριστική της ανάπτυξη.

Το 1920 ο Στέφανος Μαρκάκης (Μαρκοστεφανής) θα κάνει μια σειρά από καινοτομίες στον είδη υπάρχοντα ξύλινο ανεμόμυλο του Σπιρτοκούτη, μιας και κατάφερε να εκσυγχρονίσει και να τελειοποιήσει το μύλο φτάνοντας τον στη σημερινή του μορφή, αλλάζοντας τον ξύλινο πύργο με μεταλλικό, κάνοντας τον πιο στερεό, αυξάνοντας έτσι και το ύψος του μύλου και κυρίως κατασκευάζοντας τη σιδερένια κουλούρα, όπου πάνω σε αυτήν διολισθαίνει κυκλικά το σύστημα της κεφαλής.

Στη συνέχεια, οι ανεμαντλίες, συνολικής εγκαταστημένης ισχύος πάνω από 5 MW, κατασκευάστηκαν από ντόπιους κατοίκους, σε μια εποχή και περιοχή όπου τα διαθέσιμα υλικά και τεχνολογίες ήταν περιορισμένα και σε ποσότητα και σε ποικιλία, για να υπηρετήσουν τον απλό αγρότη, δένοντας αρμονικά με το περιβάλλον, αποτελώντας ένα πρωτόγνωρο θέαμα και μάλιστα σε μια από τις πιο υπήνεμες περιοχές της Κρήτης.

 cretanbeaches.com

Η σημασία των ανεμόμυλων για το Λασίθι

«Οι αντλητικοί ανεμόμυλοι του Λασιθίου, λοιπόν, δεν είναι απλά ξύλινες φτερωτές που γύριζαν με τον άνεμο, είναι σύμβολα της ιστορίας, της τεχνολογικής πρωτοπορίας και της συλλογικής ταυτότητας του τόπου μας εδώ και σχεδόν 150 χρονια», όπως επισημαίνει ο κ. Στεφανάκης, τονίζοντας έτσι τη σημασία της αναστήλωσής τους. 

 «Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν θέλουμε απλώς να ξαναστήσουμε τους μύλους. Θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι θα λειτουργούν και στο μέλλον. Όχι μόνο σε ένα σημείο αλλά σε ολόκληρο τον κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου». 

Ο ίδιος τονίζει πως «θα πρέπει να είναι παραγωγικοί – αντλητικοί ανεμόμυλοι στο πλαίσιο της επαναλειτουργίας τους, δηλαδή να μπορεί να αντληθεί νερό από τα πηγάδια και να αξιοποιηθεί στις καλλιέργειες».

Σημαντικός στόχος, όπως σημειώνει,  είναι ότι «με τους ανεμόμυλους θα αποκατασταθεί το πολιτιστικό τοπίο στο Οροπέδιο Λασιθίου, με την έννοια ότι εφόσον υπάρχουν καλλιέργειες και αξιοποιούνται οι μύλοι για την άρδευση θα προκύξει ένα ιδανικό ενεργειακό αποτύπωμα στα προιόντα, τα οποία παράγονται στο κάθε χωράφι του παραγωγού».

Με άλλα λόγια, εξηγεί πως «έχει ένα επιπλέον όφελος για τον παραγωγό διότι δίνει υπεραξία στα προιόντα του». 

Ουσιαστικά «εξασφαλίζεται η άρδευση των κήπων παράλληλα με το έργο που εξελίσσεται στην περιοχή, δηλαδή τη δημιουργία των αρδευτικών δικτύων του κάμπου του Οροπεδίου Λασιθίου».

Ανεμόμυλοι: Πώς θα μείνουν βιώσιμοι και ζωντανοί για πολλά χρόνια

Ωστόσο, ένα μείζον ζήτημα αλλά και το πιο δύσκολο κομμάτι του όλου εγχειρήματος, σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη, είναι να βρεθεί μια όσο το δυνατόν πιο φιλική προς το περιβάλλον διαδικασία καλλιέργειας για τα προιόντα αλλά πολύ περισσότερο ο σχεδιασμός για ένα μοντέλο βιωσιμότητας ώστε να συντηρούνται οι ανεμόμυλοι.

Ο κ. Στεφανάκης ανέφερε σχετικά με τη βιωσιμότητα πως «μας απασχολεί σοβαρά το λειτουργικό κόστος και γι’ αυτό, σε συνεργασία με τον Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη αλλά και με άλλους φορείς, εξετάζουμε τρόπους ώστε το εγχείρημα να είναι βιώσιμο και ζωντανό για πολλά χρόνια». 

Παράλληλα υπογράμμισε πως «δεν θέλουμε να ξαναδούμε τους μύλους να σπάνε και να εγκαταλείπονται. Θέλουμε να δοθούν κίνητρα στους ντόπιους και ιδιαίτερα στους νέους, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας γύρω από τη συντήρηση και τη λειτουργία τους. Μόνο έτσι οι ανεμόμυλοι θα συνεχίσουν να αποτελούν κομμάτι της ζωής μας και να δίνουν πνοή στον τόπο μας».

Ο ίδιος επεξηγηματικά σημείωσε πως «οι ανεμόμυλοι χρειάζονται καθημερινή φροντίδα και θα πρέπει να υπάρχει ο ανθρώπινος παράγοντας, δηλαδή θα πρέπει να εξασφαλιστεί το κατάλληλο προσωπικό ή συνεργεία, που θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για την εύρυθμη λειτουργία των μύλων». 

«Η βιώσιμη λειτουργία των ανεμόμυλων, όπως αναφέρει,  μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσα από ειδικό πρόγραμμα που σχετίζεται με τον τουρισμό, είτε μέσα από την ενέργεια που θα εξασφαλίστεί από τους παραδοσιακούς ανεμόμυλους με τη διαφορά ότι θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια». 

Άλλωστε, όπως μας λέει, με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης, άλλων ιδιωτών και την επιστημονική βοήθεια του ΕΛΜΕΠΑ, έχουν δημιουργηθεί ενεργειακοί ανεμόμυλοι στο Λασίθι, οι οποίοι έχουν την παραδοσιακή μορφή αλλά έχουν κατασκευαστεί για την παραγωγή ρεύματος, όπως του Τζενάκη από το Τζερμιάδο.

Ο κ. Στεφανάκης έκανε λόγο και για τη δυναμική που υπάρχει ώστε να ολοκληρωθεί επιτυχώς η αναστήλωση μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα τονίζοντας ότι ο στόχος της δημιουργίας των αντλητικών ανεμόμυλων είναι αρκετά επιτεύξιμος σε συνδυασμό και με τη βοήθεια από άλλους πόρους». 

Κατέληξε λέγοντας πως «είναι σημαντικό να στηρίξουμε την παράδοση, να κρατήσουμε ζωντανή την ιστορία και ταυτόχρονα να δημιουργήσουμε προοπτικές για το μέλλον του Λασιθίου».