Η οργάνωση της ανομίας

Του Πάσχου Μανδραβέλη

«Είναι βαθιές οι παθογένειες του κράτους», λέει ο πρωθυπουργός και έχει απόλυτο δίκιο. Ισως να ξεκινούν από την τουρκοκρατία, αυτήν που τόσα και τόσα προβλήματα δικαιολόγησε στη σύγχρονη Νεοελληνική Ιστορία. Μπήκε στο αίμα μας –ή με φροϋδικούς όρους στο υποσυνείδητό μας– η μπαγαποντιά. Η λογική είναι «να προλάβουμε να κλέψουμε το κράτος για να ‘χουμε να πληρώνουμε όταν μας κλέβει αυτό».

Μια κυβέρνηση, λοιπόν, δεν κρίνεται αν καταφέρει σε δύο, πέντε ή ακόμη και οκτώ χρόνια να λύσει τα ριζωμένα προβλήματα, ασχέτως αν όλες το υπόσχονται ρητώς. Μπορεί να κριθεί μόνο αν και κατά πόσον αυτά περιορίζονται ή ριζώνουν ακόμη περισσότερο.

Στην υπόθεση των γεωργικών επιδοτήσεων, όλοι γνωρίζουμε ότι το σκάνδαλο είναι διαχρονικό και εν πολλοίς πανευρωπαϊκό· δεν «πανωγράφουν» μόνο οι Ελληνες αγρότες. Γι’ αυτό, στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, επιβλήθηκε να δημιουργηθεί σε κάθε χώρα ξεχωριστός και ανεξάρτητος από την κυβέρνηση οργανισμός. Στην Ελλάδα συστάθηκε ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων, ήτοι ΟΠΕΚΕΠΕ, και λειτούργησε το γνωστό ελληνικό χασομέρι. Θεσμοθετήθηκε το 1998, συστάθηκε το 2002 και μοίρασε τις πρώτες επιδοτήσεις το 2006.

Ελλείψει πλήρους κτηματολογίου, δασολογίου κ.λπ. σε κάποιες χώρες (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, ακόμη και Βρετανία!) προκρίθηκε η προσωρινή «τεχνική λύση», με τις ευλογίες της Ε.Ε. Προέβλεπε να δηλώνουν, δηλαδή, οι κτηνοτρόφοι βοσκοτόπια που δεν είχαν για να μη χάνουν τις ενισχύσεις. Και εδώ άρχισε να λειτουργεί το «ελληνικό δαιμόνιο».

Η μεταφορά της διαφθοράς από τα κάτω προς τα πάνω επωάζει κοινωνικές εκρήξεις, κατά πολύ μεγαλύτερες απ’ όσο κάποιο βήμα εκσυγχρονισμού, που όμως πλήττει οριζοντίως τις κοινωνικές ομάδες.

Το πρόβλημα με την κυβέρνηση δεν είναι ότι απέτυχε να ξεριζώσει «τις βαθιές παθογένειες του κράτους», αν και ο πρωθυπουργός το υποσχέθηκε ρητώς. Ετσι κι αλλιώς, ουδείς το πίστεψε. Το πρόβλημα είναι ότι τις πλάτυνε. Παρέλαβε το 2019 από τον ΣΥΡΙΖΑ 617.000 στρέμματα ως «Εθνικό Απόθεμα Βοσκοτόπων» και το πήγε στο 1.570.000 στρέμματα το 2020. Την εκλογική χρονιά 2023 δεκαπλασιάστηκε η (έτσι κι αλλιώς λογιστική) κατανομή βοσκοτόπων χωρίς άμεση αντιστοίχιση σε ζώα: από 48.000 στρέμματα το 2022 σε 500.000 το 2024.

Το χειρότερο, όμως, ήταν άλλο. Σε αυτά τα χρόνια, κυβερνητικά στελέχη οργάνωσαν τη διάχυτη ανομία σε κομματικώς ελεγχόμενη παρανομία. Εξ ου και η περιγραφή «δόλια κατανομή δικαιωμάτων πληρωμής από το εθνικό απόθεμα οργανώθηκε με συστηματικό τρόπο και σε ιδιαίτερα μεγάλη κλίμακα από εγκληματικές ομάδες» που χρησιμοποιεί στο πόρισμά της η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.

Τα αποκαλούμενα «πανωγραψίματα» δεν ήταν κάτι νέο. Ούτε η πίεση των αγροτών για περισσότερα από αυτά· «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά» ήταν το σύνθημα. Το καινούργιο ήταν οι «Φραπέδες» και οι «Χασάπηδες», που μιλούσαν με τους διοικητές του ΟΠΕΚΕΠΕ και είχαν (κατά τα λεγόμενά τους στις καταγεγραμμένες συνομιλίες) απευθείας επαφή με τον αγνώστου ταυτότητος «μεγάλο», που είχαν και κουμπαριά, με τους επίσης αγνώστου ταυτότητος «Μάκη» και «Κυριάκο».

Το πρόβλημα είναι ότι η οργάνωση της διάχυτης ανομίας σε μια κομματικώς επωφελή παρανομία (ή/και «εγκληματική οργάνωση») δημιουργεί διάφορα παρεπόμενα. Η διάχυτη ανομία είναι αντιπαραγωγική. Ολοι κυνηγούν παράνομες επιδοτήσεις και δεν βελτιώνουν την παραγωγή. Δημιουργεί όμως, έστω διά της συνενοχής, κοινωνικές συναινέσεις. Η μεταφορά της διαφθοράς από τα κάτω προς τα πάνω δεν βελτιώνει τις παραγωγικές δομές, αλλά επωάζει κοινωνικές εκρήξεις, κατά πολύ μεγαλύτερες απ’ όσο κάποιο βήμα εκσυγχρονισμού, που όμως πλήττει οριζοντίως τις κοινωνικές ομάδες. Και αυτό διότι ακόμη κι εκείνοι που τα προηγούμενα χρόνια επωφελήθηκαν από τα «πανωγραψίματα», ακούν, βλέπουν, μαθαίνουν για κομματικά στελέχη με Πόρσε, Φεράρι και εκατομμύρια από… κερδισμένα λαχεία, νιώθουν ριγμένοι και οργίζονται παραπάνω.

kathimerini.gr